«Η Τελευταία Ζωή Του Συντρόφου Παντελή Πουλιόπουλου»

Διάβασα με μεγάλη χρονική καθυστέρηση (για την ακρίβεια το 2020), το βιβλίο του Μανώλη Ρασούλη, με τον παραπάνω τίτλο (εκδόσεις Ιανός, 2008).

 

 Δημήτρης Κατσορίδας

Ενώ το ήξερα από νε­α­ρός (πρώτη έκ­δο­ση το 1986), δεν το είχα δια­βά­σει, επει­δή θε­ω­ρού­σα ότι είχα επαρ­κή γνώση για τον Που­λιό­που­λο. Όμως, εδώ, επρό­κει­το για κάτι δια­φο­ρε­τι­κό! Έμει­να έκ­πλη­κτος! Με είχε συ­νε­πά­ρει αυτό το είδος μυ­θο­πλα­σί­ας, πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, σου­ρε­α­λι­σμού, φι­λο­σο­φι­κών στο­χα­σμών, αστυ­νο­μι­κής μυ­θι­στο­ρη­μα­τι­κής πλο­κής με πρά­κτο­ρες, μπρά­βους, κρα­τι­κές πα­ρα­κο­λου­θή­σεις, αε­ρο­πει­ρα­τεί­ες κ.λπ., αλλά και ιστο­ρι­κής ανα­δί­φη­σης.

Τι με οδή­γη­σε να γράψω αυτή την βι­βλιο­πα­ρου­σί­α­ση; Όλα τα πα­ρα­πά­νω, συν ότι εφέ­τος, 6 Ιούνη, είναι 80 χρό­νια από την εκτέ­λε­ση του Π. Που­λιό­που­λου, των τριών συ­ντρό­φων του και άλλων 102 κρα­του­μέ­νων.

Η ιστο­ρία του βι­βλί­ου ξε­κι­νά, γύρω στο 1985, με τον πά­μπλου­το από τα γεν­νο­φά­σκια του Ελ­λη­νο­α­με­ρι­κά­νο, Άλαν Ντιν, ο οποί­ος είναι εγ­γο­νός του Τζού­λι Ντιν ή αλ­λιώς Οδυσ­σέα Ντι­νό­που­λου, ιδρυ­τή μιας με­γά­λης αυ­το­κρα­το­ρί­ας επι­χει­ρή­σε­ων σε όλο τον κόσμο, που απο­τε­λεί­ται από βιο­μη­χα­νία προ­μή­θειας πο­λε­μι­κού υλι­κού πα­ντός τύπου, αλυ­σί­δα τρα­πε­ζών, και από εται­ρεία πα­ρα­γω­γής κο­μπιού­τερ και συ­να­φών ηλε­κτρο­νι­κών ειδών. Ο πρω­τα­γω­νι­στής του βι­βλί­ου, ο Άλαν, είναι 41 ετών, τε­λειό­φοι­τος πα­νε­πι­στη­μί­ου και διευ­θυ­ντής, από τριά­ντα χρο­νών, ενός Ορ­γα­νι­σμού Επε­ξερ­γα­σί­ας του Εθνι­κού Προ­γραμ­μα­τι­σμού των ΗΠΑ. Ο παπ­πούς του τον λα­τρεύ­ει και γι’ αυτό ανέ­χε­ται τις τρε­λές και­νο­το­μί­ες του εγ­γο­νού του, όπως ότι αφή­νει ελεύ­θε­ρο το ωρά­ριο στις επι­χει­ρή­σεις που διευ­θύ­νει, ενώ προ­τρέ­πει το προ­σω­πι­κό να ψη­φί­ζει για τις πα­ρα­γω­γι­κές κα­τευ­θύν­σεις.

Ο Άλαν μέσω μιας γυ­ναι­κεί­ας γνω­ρι­μί­ας, της Τζιν, έρ­χε­ται σε επαφή με υπο­συ­νεί­δη­τες πλευ­ρές του εαυ­τού του. Μέσω ανα­δρο­μι­κής ύπνω­σης πη­γαί­νει σε μια προη­γού­με­νη ζωή και βλέ­πει τον εαυτό του στη διάρ­κεια της Γερ­μα­νοϊ­τα­λι­κής Κα­το­χής. Εκεί βλέ­πει ένα από­σπα­σμα από Ιτα­λούς στρα­τιώ­τες να ετοι­μά­ζο­νται να εκτε­λέ­σουν πολ­λούς κρα­τού­με­νους. Αρ­χί­ζει να τους μιλά στα Ιτα­λι­κά και να τους λέει ότι είναι τα­ξι­κά αδέλ­φια και πως ο φα­σι­σμός και ο ιμπε­ρια­λι­σμός τους δι­χά­ζει. Οι στρα­τιώ­τες δεν πυ­ρο­βο­λούν. Ο αξιω­μα­τι­κός πα­τά­ει την σκαν­δά­λη και τον εκτε­λεί. Ένα πο­τά­μι αίμα τρέ­χει από το μέ­τω­πο του σκο­τω­μέ­νου. Ο Άλαν πνί­γε­ται. Αι­σθά­νε­ται να βγαί­νει από το σώμα του σκο­τω­μέ­νου. Το πε­ρί­ερ­γο είναι ότι έκτο­τε έχει κι άλλα τέ­τοια επα­να­λαμ­βα­νό­με­να ονει­ρι­κά βιώ­μα­τα. Τι είναι αυτό που του συμ­βαί­νει; Με­τεν­σάρ­κω­ση ή η ανά­στα­ση του άλλου; Μήπως είναι μια διά­στα­ση του εαυ­τού του ή είναι μια διά­στα­ση εκεί­νου, του άλλου; Και ποιος είναι αυτός ο άλλος, που έχει ει­σβά­λει τόσο έντο­να;

Έτσι, απο­φα­σί­ζει να πάει στην Ελ­λά­δα για να ψάξει και να μάθει ποιος ήταν εκεί­νος ο άν­θρω­πος που είχε το θάρ­ρος να βγει μπρο­στά από το εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα, να μι­λή­σει στους εκτε­λε­στές του, εκεί­νοι να υπα­κού­σουν, και τε­λι­κά να τον πυ­ρο­βο­λή­σει ο αξιω­μα­τι­κός. Φτά­νει στην Ελ­λά­δα, αρ­χί­ζει να γνω­ρί­ζει τον τόπο, αγο­ρά­ζει βι­βλία, μπας και βρει κάπου το θέμα που τον απα­σχο­λεί, αλλά και το πρό­σω­πο εκεί­νου. Τυ­χαία μπλέ­κε­ται σε μια δια­δή­λω­ση, και ω του θαύ­μα­τος, κατά τη διάρ­κεια της συ­μπλο­κής με τις αστυ­νο­μι­κές δυ­νά­μεις, πέ­φτει ένα βι­βλίο μιας νε­α­ρής δια­δη­λώ­τριας, στο οποίο βλέ­πει στο εξώ­φυλ­λο «εκεί­νον»: Πα­ντε­λής Που­λιό­που­λος. Είχε πλέον φανεί το δέ­ντρο μπρο­στά από το δάσος!

Ψά­χνο­ντας σε βι­βλιο­πω­λεία να βρει το βι­βλίο του Π. Που­λιό­που­λου, μα­θαί­νει ότι ήταν ένας κομ­μου­νι­στής ηγέ­της που εκτε­λέ­στη­κε από τους Ιτα­λούς, το 1943. Σο­κα­ρι­στι­κή απο­κά­λυ­ψη! Τι δου­λειά είχε αυτός, ο Άλαν Ντιν, ένας πά­μπλου­τος, με ένα κομ­μου­νι­στή ηγέτη;

Με τα πολλά βρί­σκει το βι­βλίο και τον απορ­ρο­φά! Και όσο μά­θαι­νε για εκεί­νον, τόσο εξοι­κειω­νό­ταν μαζί του, τόσο τον αγα­πού­σε πε­ρισ­σό­τε­ρο, πα­θια­ζό­ταν, βυ­θι­ζό­ταν. Συ­γκλο­νι­σμέ­νος έμαθε ότι ήταν δι­κη­γό­ρος και ηγέ­της του κι­νή­μα­τος των Πα­λαιών Πο­λε­μι­στών, και πως σε ηλι­κία 24 χρό­νων έγινε γε­νι­κός γραμ­μα­τέ­ας του με­το­νο­μα­ζό­με­νου ΣΕΚΕ σε ΚΚΕ, το 1924. Μά­λι­στα, ήταν ο πρώ­τος γραμ­μα­τέ­ας του ΚΚΕ. Είχε αρ­χί­σει να συ­ντάσ­σε­ται με τον Τρό­τσκι και δια­γρά­φη­κε το 1927. Όταν ήταν φα­ντά­ρος στο μέ­τω­πο της Μι­κράς Ασίας, πρω­το­στά­τη­σε να φτια­χτούν επι­τρο­πές φα­ντά­ρων που προ­πα­γάν­δι­ζαν ενά­ντια στον ιμπε­ρια­λι­στι­κό πό­λε­μο. Ο Π. Που­λιό­που­λος ήταν ένας από τους κο­ρυ­φαί­ους μιας με­γά­λης γε­νιάς αγω­νι­στών δια­νο­ου­μέ­νων του Με­σο­πο­λέ­μου. Είχε γρά­ψει αρ­κε­τά θε­ω­ρη­τι­κά άρθρα και βι­βλία, είχε μια πλού­σια πο­λι­τι­κή δράση, ήξερε πολ­λές ξένες γλώσ­σες, διά­βα­ζε τους κλα­σι­κούς του μαρ­ξι­σμού στο πρω­τό­τυ­πο, έκανε πολ­λές με­τα­φρά­σεις και έτσι ήταν σε θέση να πα­ρα­κο­λου­θεί και να γνω­ρί­ζει τις συ­ζη­τή­σεις και τις δια­φω­νί­ες στο εσω­τε­ρι­κό όχι μόνο του κομ­μου­νι­στι­κού κι­νή­μα­τος, αλλά και των άλλων ρευ­μά­των της Αρι­στε­ράς διε­θνώς. Ο Π. Που­λιό­που­λος ήταν μια ολο­κλη­ρω­μέ­νη επα­να­στα­τι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τα, αφού σε όλη του τη ζωή αμ­φι­σβή­τη­σε την κα­τε­στη­μέ­νη τάξη όχι μόνο του αστι­κού κρά­τους, αλλά και της στα­λι­νι­κής γρα­φειο­κρα­τί­ας που επι­κρά­τη­σε στην πρώην ΕΣΣΔ. Μά­λι­στα, η αμ­φι­σβή­τη­ση αυτή είχε πρα­κτι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα, επει­δή ο ίδιος ανα­δεί­χτη­κε σε κο­ρυ­φαίο ηγέτη της Αρι­στε­ρής Αντι­πο­λί­τευ­σης στην χώρα και γι’ αυτό, δι­καί­ως, έχει χα­ρα­κτη­ρι­στεί ως ο θε­με­λιω­τής του επα­να­στα­τι­κού μαρ­ξι­σμού στην Ελ­λά­δα. (Πε­ρισ­σό­τε­ρα για τον Που­λιό­που­λο εδώ: https://​rproject.​gr/​article/​pantelis-​poy​liop​oylo​s-​enas-​pragmatikos-​aristeros-​igetis)

Ήταν μια ανε­πα­νά­λη­πτη φυ­σιο­γνω­μία επα­να­στα­τι­κό­τη­τας και εντι­μό­τη­τας. Ένας ερα­στής της φι­λο­σο­φί­ας της αλ­λα­γής, της ροής, του ποιο­τι­κού άλ­μα­τος, πο­λέ­μιος του στα­τι­κού, του πα­θη­τι­κού, του θω­ρα­κι­σμέ­νου, ερα­στής της διαρ­κούς επα­νά­στα­σης.

Όμως, αυτό που ανα­φε­ρό­ταν εδώ, σ’ αυτές τις σε­λί­δες που διά­βα­ζε ο Άλαν, δη­λα­δή για τα­ξι­κό μίσος, αυτό δεν το ένιω­θε, δεν το κα­τα­λά­βαι­νε. Και πως θα μπο­ρού­σε άλ­λω­στε! Αυτό που ήξερε ήταν πως ήθελε να μάθει όσο γί­νε­ται πε­ρισ­σό­τε­ρα για τον Που­λιό­που­λο, να πάει στα μέρη που είχε ζήσει, εκεί που είχε φυ­λα­κι­στεί από την δι­κτα­το­ρία του Με­τα­ξά, εκεί που εκτε­λέ­στη­κε, και να κάνει τα πάντα για την απο­κα­τά­στα­σή του. Και τα έκανε και τα φα­ντά­στη­κε όλα! Ο Άλαν άρ­χι­σε να μα­θαί­νει και για τη Ρώ­σι­κη επα­νά­στα­ση και την εκτρο­πή της. Δια­πί­στω­νε πως αν ζούσε ο Λένιν πι­θα­νόν η ιστο­ρία να ήταν δια­φο­ρε­τι­κή σή­με­ρα! Θα είχε δια­μορ­φω­θεί αλ­λιώς ο σο­σια­λι­σμός και η νέα τε­χνο­λο­γι­κή επα­νά­στα­ση θα είχε γίνει υπό τη σκέπη του αγα­θού ορά­μα­τος του κομ­μου­νι­σμού.

Επι­σκέ­πτε­ται τον τόπο εκτέ­λε­σής του, το Κούρ­νο­βο, και ξανά βιώ­νει την εκτέ­λε­σή του. Έρ­χε­ται σε επαφή με αν­θρώ­πους που γνώ­ρι­σαν τον Που­λιό­που­λο για να μάθει όσα πε­ρισ­σό­τε­ρα μπο­ρεί σχε­τι­κά μ’ αυτόν. Βιώ­νει πρω­τό­γνω­ρες με­τα­φυ­σι­κές κα­τα­στά­σεις μαζί του. Εμπλέ­κε­ται, μέσω κά­ποιων γνω­ρι­μιών με ερ­γά­τες, σε απερ­γία στα ναυ­πη­γεία και κα­τα­λα­βαί­νει τι ση­μαί­νει φτώ­χεια, εκ­με­τάλ­λευ­ση και τα­ξι­κή πάλη, τι ση­μαί­νει να είσαι από την απέ­να­ντι πλευ­ρά! Εκεί γνώ­ρι­σε και κά­ποιους τρο­τσκι­στές. Γνώ­ρι­σε κι ένα παλιό τρο­τσκι­στή, που ήταν μαζί με τον Πα­ντε­λή και άρ­χι­σε να τον ρω­τά­ει για να μάθει ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρα. Γνώ­ρι­σε, όμως, και έναν άλλο ηλι­κιω­μέ­νο, που την εποχή του Με­σο­πο­λέ­μου ήταν αντί­πα­λος του Που­λιό­που­λου, και μα­θαί­νει και από αυτόν.

Τα πράγ­μα­τα αρ­χί­ζουν να ξε­κα­θα­ρί­ζουν. Ο Πα­ντε­λής ήταν ένα πρό­τυ­πο, ένα αρ­χέ­τυ­πο γι’ αυτόν, ένας μύθος! Έζησε ηρω­ι­κά, με αξιο­πρέ­πεια, πέ­θα­νε ηρω­ι­κά! «Ίσως η αξιο­πρέ­πεια ήταν ίδιον της επο­χής του. Τώρα είναι και λίγο φτια­χτά τα πράγ­μα­τα». Η αν­θρω­πό­τη­τα είχε ει­σχω­ρή­σει και ασκεί­το στη βαρ­βα­ρό­τη­τα. Η μάζα της ερ­γα­τι­κής τάξης φαι­νό­ταν ρά­θυ­μη και απρό­θυ­μη να κι­νη­το­ποι­η­θεί, αφού ο κα­τα­να­λω­τι­σμός την έρι­χνε σε μια χει­με­ρία νάρκη.

Ο Άλαν έδινε μάχη για τον πραγ­μα­τι­κό εαυτό του. Τε­λι­κά, ποιος πραγ­μα­τι­κά ήταν; Αυτό που σί­γου­ρα γι­νό­ταν ήταν ότι διέ­νυε τον δρόμο με τον διπλό εαυτό του, τον Πα­ντε­λή Που­λιό­που­λο, από τις πιο αγνές μορ­φές του επα­να­στα­τι­κού κι­νή­μα­τος, με το πε­ριε­χό­με­νο μιας ζωής που θ’ άξιζε να την μάθει όλος ο κό­σμος. Αντι­θέ­τως, ο Άλαν, πέ­θα­νε με πε­ρί­ερ­γο και τρα­γι­κό τρόπο, αφή­νο­ντάς μας, ο Ρα­σού­λης, μια γλυ­κό­πι­κρη γεύση από την τε­λευ­ταία ζωή του συ­ντρό­φου Πα­ντε­λή Που­λιό­που­λου…

(*) Το εν λόγω κεί­με­νο είναι ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την ηλε­κτρο­νι­κή έκ­δο­ση της Εφη­με­ρί­δας των Συ­ντα­κτών, 6-6-2023.