Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ 2015-2019 : Υπήρχε Άλλος Δρόμος;

 Τάκης Μαστρογιαννόπουλος*

 Μια συμβολή στη συζήτηση για τους λόγους της ήττας του ΣΥΡΙΖΑ

 

 

Η από­φα­ση την οποία υιο­θέ­τη­σε το πρό­σφα­το συ­νέ­δριο της «Νέας Αρι­στε­ράς», ανα­φε­ρό­με­νο στην πο­λι­τι­κής της κυ­βέρ­νη­σης του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ την πε­ρί­ο­δο 2015-2019 και την υπο­γρα­φή του τρί­του μνη­μο­νί­ου, ανα­γνω­ρί­ζει ότι η «ανα­γκα­στι­κή προ­σγεί­ω­ση στη μνη­μο­νια­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα δι­καιο­λο­γη­μέ­να προ­κα­λεί συ­ναι­σθή­μα­τα μα­ταί­ω­σης, απο­γο­ή­τευ­σης και απο­στρο­φής στην πο­λι­τι­κή και την Αρι­στε­ρά». Υπο­στη­ρί­ζει, ωστό­σο, ότι η υπο­γρα­φή του μνη­μο­νί­ου απο­τε­λού­σε ου­σια­στι­κά μο­νό­δρο­μο. Σύμ­φω­να με την από­φα­ση «Στο όνομα του “καμιά θυσία για το ευρώ” δεν θα μπο­ρού­σε να θυ­σια­στεί ο ελ­λη­νι­κός λαός για λό­γους ιδε­ο­λο­γι­κής κα­θα­ρό­τη­τας και αλα­ζο­νι­κού δογ­μα­τι­σμού (…) Αυτοί που μέχρι σή­με­ρα βλέ­πουν “προ­δο­σία του λαού” και “ξε­πού­λη­μα της λαϊ­κής εντο­λής” το κα­λο­καί­ρι του 2015, δεν αντι­λαμ­βά­νο­νται ότι στην πο­λι­τι­κή υπάρ­χει και η ήττα και ο συμ­βι­βα­σμός. Πόσο δε μάλ­λον σε συν­θή­κες τόσο άνι­σου συ­σχε­τι­σμού δύ­να­μης σε διε­θνές επί­πε­δο για την Αρι­στε­ρά».

Ασφα­λώς και ο συ­σχε­τι­σμός δυ­νά­με­ων σε διε­θνές επί­πε­δο δεν ήταν ευ­νοϊ­κός. Στο εθνι­κό πεδίο όμως οι εξε­λί­ξεις ήταν εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κές. Και τί­θε­ται το ερώ­τη­μα. Επέ­τρε­παν οι συ­σχε­τι­σμοί στο εθνι­κό πεδίο το κα­λο­καί­ρι του 2015 μιαν άλλη πο­λι­τι­κή η οποία, χωρίς αμ­φι­βο­λία, θα επη­ρέ­α­ζε άμεσα την ευ­ρω­παϊ­κή αρι­στε­ρά και το μα­ζι­κό κί­νη­μα σε πολ­λές ευ­ρω­παϊ­κές χώρες;

Στο ερώ­τη­μα αυτό πρέ­πει να δοθεί απά­ντη­ση. Όχι τόσο για το πα­ρελ­θόν όσο για το μέλ­λον.

H πο­ρεία ανό­δου

Η άνο­δος του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στη δια­κυ­βέρ­νη­ση και η πτώση του πα­ρα­δο­σια­κού με­τα­πο­λι­τευ­τι­κού δι­κομ­μα­τι­σμού απο­τέ­λε­σε το απο­κο­ρύ­φω­μα, στο πο­λι­τι­κό πεδίο, μιας σει­ράς κοι­νω­νι­κών και πο­λι­τι­κών αγώ­νων –γε­νι­κές απερ­γί­ες, κι­νή­μα­τα πλα­τειών, αντι­ρα­τσι­στι­κό και αντι­φα­σι­στι­κό κί­νη­μα, εκλο­γι­κές δια­δι­κα­σί­ες κ.λπ.– με στόχο την απε­μπλο­κή από τα μνη­μό­νια και τις κα­τα­στρο­φι­κές συ­νέ­πειες της εσω­τε­ρι­κής υπο­τί­μη­σης και των ακραί­ων νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων πο­λι­τι­κών στις οποί­ες είχαν εμπλέ­ξει τη χώρα τα κόμ­μα­τα του πα­ρα­δο­σια­κού δι­κομ­μα­τι­σμού: το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ.

Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στη σύ­ντο­μη ιστο­ρία του, και μέχρι το 2015, υπήρ­ξε το κόμ­μα-υπό­δειγ­μα για την ευ­ρω­παϊ­κή Αρι­στε­ρά, τόσο για τις πρω­τό­τυ­πες δια­δι­κα­σί­ες συ­γκρό­τη­σής του όσο και για τη ρι­ζο­σπα­στι­κή του πο­λι­τι­κή. Στό­χος του, η συ­γκρό­τη­ση της Αρι­στε­ράς του 21ου αιώνα, μιας Αρι­στε­ράς ρι­ζο­σπα­στι­κής, οριο­θε­τη­μέ­νης τόσο από τη σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία όσο και από τον στα­λι­νι­σμό.

Στο ορ­γα­νω­τι­κό πεδίο, η πο­ρεία ανα­σύν­θε­σης αντι­μα­χό­με­νων μέχρι τότε αρι­στε­ρών κομ­μά­των, ορ­γα­νώ­σε­ων, ομά­δων και κι­νη­μά­των με προ­έ­λευ­ση απ’ όλες τις πα­λιές και νέες τά­σεις του κι­νή­μα­τος σε μια πε­ρί­ο­δο άν­θη­σης των αγώ­νων –από τη συμ­με­το­χή στο Ευ­ρω­παϊ­κό Κοι­νω­νι­κό Forum και τον Χώρο Δια­λό­γου μέχρι το κί­νη­μα για το άρθρο 16 και από τη νε­α­νι­κή εξέ­γερ­ση του 2008 μέχρι το αντι­ρα­τσι­στι­κό κί­νη­μα και τις δρά­σεις κατά των ιμπε­ρια­λι­στι­κών επεμ­βά­σε­ων– οδή­γη­σε, μέσα από μια πρω­τό­τυ­πη, δύ­σκο­λη και γι’ αυτό εν­δια­φέ­ρου­σα δια­δι­κα­σία, στην ενο­ποί­η­ση του κόμ­μα­τος.

Στο πο­λι­τι­κό πεδίο, ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ υιο­θέ­τη­σε μια πο­λι­τι­κή έντο­να αντι­νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη και αντι­μνη­μο­νια­κή, που απο­κρυ­σταλ­λώ­θη­κε σε όλες τις συ­νε­δρια­κές του απο­φά­σεις, προ­τεί­νο­ντας μια σειρά μέτρα διε­ξό­δου από το τέλμα της κα­τα­στρο­φι­κής πο­λι­τι­κής των μνη­μο­νί­ων και της εσω­τε­ρι­κής υπο­τί­μη­σης, όπως και για την απαλ­λα­γή από την επι­τρο­πεία.

Η νέου τύπου ορ­γα­νω­τι­κή συ­γκρό­τη­ση και η ρι­ζο­σπα­στι­κή πο­λι­τι­κή είχαν ως απο­τέ­λε­σμα ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ να ανα­δει­χθεί ως η εναλ­λα­κτι­κή λύση στην κρίση πο­λι­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης στην οποία είχε οδη­γη­θεί, λόγω των σκλη­ρών νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων και μνη­μο­νια­κών πο­λι­τι­κών, ο πα­ρα­δο­σια­κός με­τα­πο­λι­τευ­τι­κός δι­κομ­μα­τι­σμός ΝΔ-ΠΑ­ΣΟΚ.

Η πο­ρεία αυτή ενέ­πνευ­σε και την ευ­ρω­παϊ­κή Αρι­στε­ρά. Δεν ήταν τυ­χαίο ότι ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ υπήρ­ξε ση­μείο ανα­φο­ράς για τα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα και τα κι­νή­μα­τα σε μια σειρά χώρες της Ευ­ρώ­πης, γε­γο­νός που απο­κο­ρυ­φώ­θη­κε με τον σχη­μα­τι­σμό του ψη­φο­δελ­τί­ου «H Άλλη Ευ­ρώ­πη με τον Τσί­πρα» (L’Altra Europa – Con Tsipras) στην Ιτα­λία.

Δυ­στυ­χώς, η ψή­φι­ση του 3ου Μνη­μο­νί­ου ανέ­κο­ψε, στην ουσία ακύ­ρω­σε, αυτή την πο­ρεία. Η υπο­γρα­φή του 3ου Μνη­μο­νί­ου, παρά το γε­γο­νός ότι ήταν απο­τέ­λε­σμα αφό­ρη­των οι­κο­νο­μι­κών και πο­λι­τι­κών εκ­βια­σμών, ενός πρα­ξι­κο­πή­μα­τος του αστι­κού συ­στή­μα­τος τόσο στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας όσο και στην Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση, απο­τέ­λε­σε μια στρα­τη­γι­κή ήττα όχι μόνο για τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ αλλά και για την ελ­λη­νι­κή Αρι­στε­ρά, ενώ είχε αρ­νη­τι­κές συ­νέ­πειες και για την ευ­ρω­παϊ­κή Αρι­στε­ρά.

Η πο­λι­τι­κή των μνη­μο­νί­ων

Το «ελ­λη­νι­κό υπό­δειγ­μα», η επι­βο­λή των κα­τα­στρο­φι­κών πο­λι­τι­κών από τους λε­γό­με­νους «θε­σμούς», απο­τέ­λε­σε μια αρ­νη­τι­κή εξέ­λι­ξη κα­ταρ­γώ­ντας ου­σια­στι­κά τους ίδιους τους ευ­ρω­παϊ­κούς θε­σμούς.

Η κα­τα­στρα­τή­γη­ση των κα­νό­νων της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης, οι συ­νε­χείς εκ­βια­σμοί, τα τε­λε­σί­γρα­φα, η άρ­νη­ση επί της ου­σί­ας κάθε εί­δους δια­πραγ­μά­τευ­σης, το πρα­ξι­κό­πη­μα του Ιου­λί­ου του 2015 και οι συ­νε­χι­ζό­με­νες αφό­ρη­τες πιέ­σεις και εκ­βια­σμοί, όπως απέ­δει­ξαν και οι απο­κα­λύ­ψεις των συ­νο­μι­λιών των στε­λε­χών του ΔΝΤ, για την υιο­θέ­τη­ση ακόμα πιο αντι­κοι­νω­νι­κών μέ­τρων απέ­δει­ξαν ότι στον δρόμο της «δια­πραγ­μά­τευ­σης» με τις κυ­ρί­αρ­χες –οι­κο­νο­μι­κά και πο­λι­τι­κά– νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες δυ­νά­μεις της Ευ­ρω­ζώ­νης και της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης δεν υπήρ­χε διέ­ξο­δος για την πα­ρα­παί­ου­σα ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία και τη βαριά πλη­γω­μέ­νη, σε όλα τα επί­πε­δα, ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία.

 Οι νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες πο­λι­τι­κές δυ­νά­μεις, τόσο η ευ­ρω­παϊ­κή Δεξιά, σε όλες της τις εκ­φάν­σεις, όσο και οι με­ταλ­λαγ­μέ­νες ηγε­σί­ες της ευ­ρω­παϊ­κής σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας, ιδιαί­τε­ρα τα ισχυ­ρά σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κά κόμ­μα­τα της Γερ­μα­νί­ας και Γαλ­λί­ας, επι­χεί­ρη­σαν -επι­χει­ρούν ακόμα και σή­με­ρα- να δώ­σουν λύ­σεις στην κρίση του νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου κα­πι­τα­λι­στι­κού μο­ντέ­λου με ακόμα πιο ισχυ­ρή δόση νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού ενώ απο­βλέ­πουν, μετά τον πό­λε­μο στην Ου­κρα­νία, στην πο­λε­μι­κή οι­κο­νο­μία, την στρα­τιω­τι­κο­ποί­η­ση της Ευ­ρώ­πης και τους άκρα­τους εξο­πλι­σμούς. Το φάρ­μα­κο είναι χει­ρό­τε­ρο από την ασθέ­νεια.

Τα σκλη­ρά νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρα μέτρα που συ­νε­χώς απαι­τού­σαν οι «θε­σμοί», δεν προ­σέ­φε­ραν καμία διέ­ξο­δο και επέ­τει­ναν την ήδη αφό­ρη­τη κα­τά­στα­ση, εξέ­λι­ξη που στα­δια­κά απο­δυ­νά­μω­σε και υπο­νό­μευ­σε την κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. Η πο­λι­τι­κή των «θε­σμών» απέ­βλε­πε στην ανα­τρο­πή της κυ­βέρ­νη­σης μέσω του εκ­φυ­λι­σμού της, την κα­τάρ­ρευ­ση του «αρι­στε­ρού υπο­δείγ­μα­τος», και κυ­ρί­ως επι­ζη­τού­σε την «τι­μω­ρία» του απεί­θαρ­χου ελ­λη­νι­κού λαού, ο οποί­ος, παρά τις πρω­το­φα­νείς τρο­μο­κρα­τι­κές προ­τρο­πές τους, ψή­φι­σε δύο φορές τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και κυ­ρί­ως βρο­ντο­φώ­να­ξε «Όχι» σε εκεί­νο το ανε­πα­νά­λη­πτο δη­μο­ψή­φι­σμα.

Οι «θε­σμοί», στην ουσία οι κυ­ρί­αρ­χες ευ­ρω­παϊ­κές ελίτ, κυ­νι­κοί, ανη­λε­είς και δε­σπο­τι­κοί, κή­ρυ­ξαν έναν πό­λε­μο πρω­το­φα­νών δια­στά­σε­ων στην ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία. Είναι δε­δο­μέ­νο ότι σε μια χώρα η οποία με­τα­τρέ­πε­ται σε «αποι­κία χρέ­ους» εκ­ποιεί όλη τη δη­μό­σια πε­ριου­σία της και δεν έχει κα­νέ­να ερ­γα­λείο για να ασκή­σει δη­μό­σια οι­κο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή, η ερ­γα­σία εξα­θλιώ­νε­ται και το μέλ­λον της νε­ο­λαί­ας υπο­θη­κεύ­ε­ται.

Όπως ομο­λό­γη­σε κυ­νι­κά και ο πιο σκλη­ρός εκ­πρό­σω­πος του γερ­μα­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, ο Β. Σόι­μπλε στο βιο­γρα­φι­κό του βι­βλίο «Ανα­μνή­σεις. Η ζωή μου στην πο­λι­τι­κή» αυτό που στο τέλος επι­βλή­θη­κε – ασφα­λώς με τα πιο αντι­δη­μο­κρα­τι­κά μέτρα και με­θό­δους- ήταν «μόνον ο δύ­σκο­λος δρό­μος των με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων στο πλαί­σιο των προ­γραμ­μά­των βο­ή­θειας. Έτσι θα υπο­βάλ­λα­με τους Έλ­λη­νες σε πολ­λές δο­κι­μα­σί­ες και εκεί­νοι με τη σειρά τους θα έπρε­πε να προ­βούν σε μια με­γά­λη εσω­τε­ρι­κή υπο­τί­μη­ση, που συ­νε­πα­γό­ταν κοι­νω­νι­κές δυ­σκο­λί­ες για την επί­τευ­ξη της δη­μο­σιο­νο­μι­κής εξυ­γί­αν­σης, τη συρ­ρί­κνω­ση του δη­μο­σί­ου τομέα και την ευ­ε­λι­ξία της αγο­ράς, μια μακρά, επώ­δυ­νη δια­δι­κα­σία».

Στον δρόμο των μνη­μο­νί­ων, της επι­τρο­πεί­ας και των «επώ­δυ­νων δια­δι­κα­σιών» δεν υπήρ­χε αρι­στε­ρή διέ­ξο­δος.

Δεν ήταν τυ­χαίο ότι η υπο­γρα­φή των μνη­μο­νί­ων ήταν μοι­ραίο να προ­κα­λέ­σει μα­κρο­πρό­θε­σμα απο­γο­ή­τευ­ση, απο­στρά­τευ­ση και απο­ξέ­νω­ση από την κοι­νω­νι­κή βάση η οποία έφερε τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στη δια­κυ­βέρ­νη­ση της χώρας: τους ερ­γά­τες, το πρε­κα­ριά­το, τους συ­ντα­ξιού­χους και κυ­ρί­ως τη νε­ο­λαία.

Ο απο­λο­γι­σμός του ίδιου του κόμ­μα­τος -«Απο­λο­γι­σμός ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ 2012-0219»- ανα­γνώ­ρι­σε αυτή την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα: «Η υπο­γρα­φή αυτή [του μνη­μο­νί­ου] σφρά­γι­σε εκ των πραγ­μά­των τη γε­νι­κή ει­κό­να: η νέα κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ήταν μια ακόμα “μνη­μο­νια­κή κυ­βέρ­νη­ση”. Και ως προς αυτόν τον βα­σι­κό πο­λι­τι­κό χα­ρα­κτη­ρι­σμό, “όμοια με τις άλλες”. Η ει­κό­να αυτή –μαζί με τον οι­κο­νο­μι­κά και κοι­νω­νι­κά αρ­νη­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα των πε­ρισ­σό­τε­ρων “μνη­μο­νια­κών δε­σμεύ­σε­ων”– δεν δη­μιούρ­γη­σε μόνο βαθιά αί­σθη­ση απο­γο­ή­τευ­σης. Συγ­χρό­νως απο­ξέ­νω­σε κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα που υπο­στή­ρι­ζαν τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και κλό­νι­σε κοι­νω­νι­κές συμ­μα­χί­ες που είχαν σχη­μα­τι­στεί, απο­νευ­ρώ­νο­ντας έτσι το κί­νη­μα που είχε ωθή­σει τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στην κυ­βέρ­νη­ση. Υπό αυ­τούς τους όρους, η στή­ρι­ξη του κό­σμου στη νέα κυ­βέρ­νη­ση με­τα­τρά­πη­κε, όπως εί­πα­με, σε πα­θη­τι­κή στάση κρι­τι­κής ανα­μο­νής …».

Εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο υπήρ­χαν τρεις εναλ­λα­κτι­κές προ­ο­πτι­κές για την κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. Η πρώτη ήταν η απο­χώ­ρη­ση από την κυ­βέρ­νη­ση. Στε­λέ­χη αλλά και ένα τμήμα της βάσης του κόμ­μα­τος υπο­στή­ρι­ζαν τη λύση αυτή ως μια «ηρω­ι­κή έξοδο». Μια απο­χώ­ρη­ση από την κυ­βέρ­νη­ση μπο­ρού­σε να μην σή­μαι­νε «δρα­πέ­τευ­ση» –ατυ­χής χα­ρα­κτη­ρι­σμός, τον οποίο επι­κα­λού­νταν ηγε­τι­κά στε­λέ­χη κυ­ρί­ως της κυ­βέρ­νη­σης αλλά και του κόμ­μα­τος- απο­τε­λού­σε, ωστό­σο, πλήρη ομο­λο­γία αδυ­να­μί­ας υλο­ποί­η­σης των προ­ε­κλο­γι­κών δε­σμεύ­σε­ων του κόμ­μα­τος – μια ομο­λο­γία ήττας. Μια απο­χώ­ρη­ση από την κυ­βέρ­νη­ση υπο­νό­μευε και τον μελ­λο­ντι­κό ρόλο της Αρι­στε­ράς, της όποιας Αρι­στε­ράς, ως εναλ­λα­κτι­κής κυ­βερ­νη­τι­κής λύσης.

Η δεύ­τε­ρη ήταν η μο­νο­με­ρής απο­χώ­ρη­ση της χώρας από την ευ­ρω­ζώ­νη και η επι­στρο­φή στη δραχ­μή. Θέση την οποία υπο­στή­ρι­ζαν οι δυ­νά­μεις που απο­χώ­ρη­σαν από τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ το 2015 μετά την υπο­γρα­φή του μνη­μο­νί­ου και συ­γκρό­τη­σαν την ΛΑΕ και αρ­γό­τε­ρα το ΜΕΡΑ, πα­ρό­τι ο ηγέ­της του, ο Γ. Βα­ρου­φά­κης ως υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών της κυ­βέρ­νη­σης του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ήταν δια­τε­θει­μέ­νος να απο­δε­χτεί το 70% ενός μνη­μο­νί­ου!

Η αντί­λη­ψη ότι η έξο­δος από το ευρώ και, πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο, η έξο­δος από την Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση μπο­ρού­σε να προ­σφέ­ρει, στο πλαί­σιο ενός εθνι­κού κεϋν­σια­νού μο­ντέ­λου, μα­κρο­πρό­θε­σμη διέ­ξο­δο για τα προ­βλή­μα­τα που αντι­με­τώ­πι­ζε η ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία και κοι­νω­νία σή­μαι­νε εγκα­τά­λει­ψη της πάλης για μια θε­με­λια­κά νέα Ευ­ρώ­πη, για μια νέα αρ­χι­τε­κτο­νι­κή της ευ­ρω­παϊ­κής ενο­ποί­η­σης.

Η έξο­δος, στη βάση του εθνι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, δεν μπο­ρού­σε και δεν έπρε­πε –όπως και δεν πρέ­πει- να απο­τε­λεί στόχο της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς, από το γε­γο­νός ότι μα­κρο­πρό­θε­σμα οι λύ­σεις στο εθνι­κό πεδίο δεν έχουν προ­ο­πτι­κή. Η επι­στρο­φή στα εθνι­κά αστι­κά κα­θε­στώ­τα του πα­ρελ­θό­ντος, στην ουσία στην Ευ­ρώ­πη του με­σο­πο­λέ­μου, απο­τε­λεί -όπως απέ­δει­ξε και η ιστο­ρι­κή εμπει­ρία από τα ολο­καυ­τώ­μα­τα των δυο πα­γκο­σμί­ων πο­λέ­μων και του φα­σι­σμού- μια εφιαλ­τι­κή για τους ευ­ρω­παϊ­κούς λαούς προ­ο­πτι­κή. Το μέλ­λον δεν βρί­σκε­ται στο ζο­φε­ρό πα­ρελ­θόν αλλά στο κοινό μέλ­λον των ευ­ρω­παϊ­κών λαών. Ο ίδιος ο βαθ­μός διε­θνο­ποί­η­σης του κε­φα­λαί­ου και, μέ­χρις ενός ση­μεί­ου, και των πο­λι­τι­κών θε­σμών, επι­βάλ­λει, σχε­δόν με όρους επι­βί­ω­σης, την αντί­στοι­χη διε­θνο­ποί­η­ση της δρά­σης του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος

Μια αυ­τάρ­κης ή αυ­το­δύ­να­μη κα­πι­τα­λι­στι­κή Ελ­λά­δα, όπως άλ­λω­στε και μια αυ­τάρ­κης Γερ­μα­νία, είναι αδύ­να­τον σε βάθος χρό­νου να υπάρ­ξουν. Οι δύο χώρες πρέ­πει να απο­τε­λέ­σουν μέρος μιας ανώ­τε­ρης ενό­τη­τας. Το ζή­τη­μα είναι με ποιους όρους θα γίνει η ενό­τη­τα αυτή. Με τους όρους των δυ­νά­με­ων του κε­φα­λαί­ου –αν υπο­θέ­σου­με ότι αυτή η ενό­τη­τα τε­λι­κά ολο­κλη­ρω­θεί, πράγ­μα εντε­λώς αμ­φί­βο­λο– ή με τους όρους των δυ­νά­με­ων της ερ­γα­σί­ας;

Η τρίτη –παρά τις τε­ρά­στιες δυ­σκο­λί­ες οι οποί­ες αναμ­φί­βο­λα υπήρ­χαν– ήταν η προ­ε­τοι­μα­σία για τη μο­νο­με­ρή εφαρ­μο­γή του προ­γράμ­μα­τος του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ.

Η εφαρ­μο­γή ενός ρι­ζο­σπα­στι­κού προ­γράμ­μα­τος

Η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση ήταν υπο­χρε­ω­μέ­νη, ανα­γνω­ρί­ζο­ντας την απο­τυ­χία των «δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων» και την έλ­λει­ψη απο­φα­σι­στι­κής υπο­στή­ρι­ξης από τις κυ­ρί­αρ­χες ελίτ στο πλαί­σιο της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης, να προ­χω­ρή­σει, ενη­με­ρώ­νο­ντας ανα­λυ­τι­κά τον ελ­λη­νι­κό λαό, σε μο­νο­με­ρή εφαρ­μο­γή του προ­γράμ­μα­τός της. Η κυ­βέρ­νη­ση όφει­λε να είναι σαφής. Έπρε­πε να δη­λώ­σει ότι δεν επρό­κει­το να υπο­κύ­ψει σε τε­λε­σί­γρα­φα, απει­λές και εκ­βια­σμούς και ότι το πο­λι­τι­κό της πρό­γραμ­μα ήταν αδια­πραγ­μά­τευ­το. Ο οδι­κός χάρ­της για την εφαρ­μο­γή του προ­γράμ­μα­τος απο­τε­λού­σε στην ουσία τον οδικό χάρτη για την απε­μπλο­κή από τα μνη­μό­νια και την επο­νεί­δι­στη επι­τρο­πεία.

Η κυ­βέρ­νη­ση, εφαρ­μό­ζο­ντας ένα πρό­γραμ­μα ρι­ζο­σπα­στι­κών με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων, τομών και ρι­ζι­κών αλ­λα­γών στη χώρα –το συ­νε­δρια­κό πρό­γραμ­μα του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ήταν σε πρώτη φάση επαρ­κές- είχε τη δυ­να­τό­τη­τα να εμπνεύ­σει τόσο τους ερ­γα­ζό­με­νους και τα πλα­τιά στρώ­μα­τα της ελ­λη­νι­κής κοι­νω­νί­ας όσο και τις δυ­νά­μεις της Αρι­στε­ράς, της οι­κο­λο­γί­ας και των κι­νη­μά­των σε κάθε γωνιά της ηπεί­ρου ώστε να βρει την ανα­γκαία υπο­στή­ρι­ξη. Πρω­ταρ­χι­κός στό­χος μιας κυ­βέρ­νη­σης της Αρι­στε­ράς σε μια χώρα της Ευ­ρώ­πης είναι –πρέ­πει να είναι– η μάχη για την εφαρ­μο­γή ενός ρι­ζο­σπα­στι­κού οι­κο­νο­μι­κού προ­γράμ­μα­τος. Δεν επρό­κει­το για επα­νά­στα­ση, όπως δια­τεί­νο­νταν οι θε­ω­ρη­τι­κοί των συ­νε­χών υπο­χω­ρή­σε­ων και της «ανα­μο­νής» αλ­λα­γής των συ­σχε­τι­σμών, αλλά για στοι­χειώ­δη μέτρα επι­βί­ω­σης της με­γά­λης πλειο­νό­τη­τας τόσο της ελ­λη­νι­κής όσο και της ευ­ρω­παϊ­κής κοι­νω­νί­ας.

Τι θα σή­μαι­νε όμως η άμεση εφαρ­μο­γή ενός ρι­ζο­σπα­στι­κού προ­γράμ­μα­τος στη χώρα;

Οι κυ­ρί­αρ­χες οι­κο­νο­μι­κά και πο­λι­τι­κά δυ­νά­μεις, και βα­σι­κά οι πο­λι­τι­κοί εκ­πρό­σω­ποι του γερ­μα­νι­κού και γαλ­λι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, σε συ­νερ­γα­σία με το αστι­κό σύ­στη­μα εξου­σί­ας στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας, απο­φά­σι­σαν να κη­ρύ­ξουν το πό­λε­μο στην αρι­στε­ρή κυ­βέρ­νη­ση, πριν ακόμα αυτή επι­χει­ρή­σει να εφαρ­μό­σει το πρό­γραμ­μα της. Η αναγ­γε­λία του δη­μο­ψη­φί­σμα­τος απο­δεί­χθη­κε casus belli για το ελ­λη­νι­κό και ευ­ρω­παϊ­κό αστι­κό κα­τε­στη­μέ­νο.

Στις 26 Ιου­νί­ου του 2015 η κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, με διάγ­γελ­μα του Αλ. Τσί­πρα ανήγ­γει­λε το δη­μο­ψή­φι­σμα. Η Ευ­ρω­παϊ­κή Κε­ντρι­κή Τρά­πε­ζα αντέ­δρα­σε άμεσα και απο­φά­σι­σε να μην αυ­ξη­θεί πε­ραι­τέ­ρω το επί­πε­δο της δα­νει­στι­κής έσχα­της προ­σφυ­γής (ELA), για τις τρά­πε­ζες στην Ελ­λά­δα. Η κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ υπο­χρε­ώ­θη­κε, στις 28 Ιου­νί­ου, να κλεί­σει τις τρά­πε­ζες για 3 εβδο­μά­δες, μέχρι τις 20 Ιου­λί­ου, εφαρ­μό­ζο­ντας έλεγ­χο στα τρα­πε­ζι­κά εμ­βά­σμα­τα από τις ελ­λη­νι­κές στις ξένες τρά­πε­ζες, ενώ, και το πιο επώ­δυ­νο, κα­θό­ρι­σε το όριο για ανα­λή­ψεις με­τρη­τών τα 60€ την ημέρα. Ωστό­σο, παρά τους εκ­βια­σμούς, την τρο­μο­κρα­τία και τα τε­ρά­στια προ­βλή­μα­τα από την εφαρ­μο­γή των κά­πι­ταλ κο­ντρόλς (capital controls), το απο­τέ­λε­σμα του δη­μο­ψη­φί­σμα­τος στις 5 Ιου­λί­ου του 2015 ήταν εκεί­νο το φο­βε­ρό ΟΧΙ ενώ και η εκλο­γι­κή νίκη του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στις εκλο­γές του Σε­πτεμ­βρί­ου του ίδιου χρό­νου (2015) δεν απο­τέ­λε­σε μόνο μια με­γά­λη δια­στά­σε­ων ήττα για τους εκ­βια­στές των Βρυ­ξελ­λών και των υπο­στη­ρι­κτών τους στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας -από τη Νέα Δη­μο­κρα­τία και το ΠΑΣΟΚ μέχρι το ΣΕΒ και την ΓΣΕΕ (!)- αλλά και φα­νέ­ρω­σε την διά­θε­ση των ερ­γα­ζο­μέ­νων και της μα­χό­με­νης νε­ο­λαί­ας να δώ­σουν την μάχη μέχρι τέ­λους.

Πα­ρό­τι στις ηγε­τι­κές σφαί­ρες τόσο του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ όσο και της κυ­βέρ­νη­σης επι­κρα­τού­σε η αντί­λη­ψη ότι καμιά κυ­βέρ­νη­ση –πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο μια κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ- δεν θα ήταν σε θέση να επι­βιώ­σει μετά την εφαρ­μο­γή των «κά­πι­ταλ κο­ντρόλς», εντού­τοις η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα απο­δεί­χθη­κε, όπως συμ­βαί­νει σε πολ­λές πε­ρι­πτώ­σεις, εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κή. Διέ­ψευ­σε τις Κασ­σάν­δρες του «ρε­α­λι­σμού».

Στην ουσία, το δη­μο­ψή­φι­σμα απο­κά­λυ­ψε ότι η με­γά­λη πλειο­ψη­φία του ερ­γα­ζό­με­νου λαού, οι μι­σθω­τοί, το πρε­κα­ριά­το, οι άνερ­γοι, κυ­ρί­ως οι νέοι, καθώς και οι συ­ντα­ξιού­χοι, ψή­φι­σαν εντε­λώς συ­νει­δη­τά, γνω­ρί­ζο­ντας τους κιν­δύ­νους από τη σύ­γκρου­ση με τις κυ­ρί­αρ­χες νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες οι­κο­νο­μι­κά και πο­λι­τι­κά δυ­νά­μεις. Γι’ αυτό και δεν πτο­ή­θη­καν από τα πε­ρι­βό­η­τα «κά­πι­ταλ κο­ντρόλς» και τις εξω­φρε­νι­κές απει­λές του ελ­λη­νι­κού και ευ­ρω­παϊ­κού αστι­κού συ­στή­μα­τος εξου­σί­ας. Η ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία βρί­σκο­νταν, στην με­γά­λη πλειο­ψη­φία της, στο πλευ­ρό της κυ­βέρ­νη­σης. 

Η κυ­βέρ­νη­ση είχε την δυ­να­τό­τη­τα να ζη­τή­σει, στο πλαί­σιο του σύγ­χρο­νου διε­θνι­σμού, από τα ευ­ρω­παϊ­κά κι­νή­μα­τα τόσο των χωρών του Νότου όσο και αυτών του Βορρά -πο­λι­τι­κά κόμ­μα­τα, συν­δι­κά­τα, μα­ζι­κά κι­νή­μα­τα, προ­σω­πι­κό­τη­τες, εκ­προ­σώ­πους του πνεύ­μα­τος και της τέ­χνης- να υπο­στη­ρί­ξουν την από­φα­ση του ελ­λη­νι­κού λαού να δώσει στη χώρα του τον αγώνα για την απαλ­λα­γή από την κα­τα­στρο­φι­κή πο­λι­τι­κή των μνη­μο­νί­ων και της επι­τρο­πεί­ας.

Το Κόμμα της Ευ­ρω­παϊ­κής Αρι­στε­ράς, τα κόμ­μα­τα και οι ορ­γα­νώ­σεις του αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κού ρεύ­μα­τος, κόμ­μα­τα και δυ­νά­μεις της ρι­ζο­σπα­στι­κής οι­κο­λο­γί­ας, αρι­στε­ρά τμή­μα­τα της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας, τα οποία δεν είχαν υπο­κύ­ψει στα νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρα δόγ­μα­τα, όπως επί­σης και τα μα­ζι­κά κι­νή­μα­τα είχαν τη δυ­να­τό­τη­τα να βοη­θή­σουν απο­φα­σι­στι­κά μια ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση της Αρι­στε­ράς και μαζί με αυτή και τον αγώνα των Ευ­ρω­παί­ων ερ­γα­ζο­μέ­νων για ρι­ζι­κούς με­τα­σχη­μα­τι­σμούς σε ολό­κλη­ρη την Ευ­ρώ­πη.

Η εφαρ­μο­γή ενός ρι­ζο­σπα­στι­κού προ­γράμ­μα­τος στην Ελ­λά­δα, όπως και σε κάθε ευ­ρω­παϊ­κή χώρα, απο­τε­λού­σε τότε –όπως απο­τε­λεί και σή­με­ρα- την πιο φι­λο­ευ­ρω­παϊ­κή πο­λι­τι­κή. Αυτό πρέ­πει να το έχει υπόψη της οποια­δή­πο­τε μελ­λο­ντι­κή αρι­στε­ρή κυ­βέρ­νη­ση.

Η αρι­στε­ρά σε κάθε χώρα οφεί­λει να επι­χει­ρεί να δώσει λύ­σεις στα προ­βλή­μα­τα των ερ­γα­ζο­μέ­νων στη χώρα της. Έτσι βοηθά και τους ερ­γα­ζό­με­νους των άλλων χωρών και συμ­βά­λει και με τη δική της δράση στην αλ­λα­γή των συ­σχε­τι­σμών στην Ευ­ρώ­πη. Η πο­λι­τι­κή της ανα­μο­νής, να αλ­λά­ξουν δη­λα­δή οι συ­σχε­τι­σμοί από άλ­λους -στην Γαλ­λία, την Ισπα­νία ή σε κά­ποια άλλη χώρα- είναι εντε­λώς ατε­λέ­σφο­ρη και μα­κρο­πρό­θε­σμα προ­κα­λεί τε­ρά­στια προ­βλή­μα­τα στην αρι­στε­ρά κάθε χώρας.

O «Απο­λο­γι­σμός του 2012-2019» του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ανα­φε­ρό­με­νος στην ευ­ρω­παϊ­κή και διε­θνή αρι­στε­ρά, επι­χεί­ρη­σε να δι­καιο­λο­γή­σει τις επι­πτώ­σεις που είχε σε αυτές η υπο­γρα­φή του τρί­του μνη­μο­νί­ου και η πα­ρε­πό­με­νη κυ­βερ­νη­τι­κή πο­λι­τι­κή στη χώρα μας:

«Ο επώ­δυ­νος συμ­βι­βα­σμός του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δη­μιούρ­γη­σε ευ­λό­γως μορ­φές σύγ­χυ­σης στην ευ­ρω­παϊ­κή και τη διε­θνή Αρι­στε­ρά. Οι πε­ρισ­σό­τε­ρες ορ­γα­νω­μέ­νες δυ­νά­μεις της προ­σπά­θη­σαν να κα­τα­νο­ή­σουν τους όρους, τις ανά­γκες και τους συ­σχε­τι­σμούς που είχαν οδη­γή­σει εκεί και συ­νέ­χι­σαν να στη­ρί­ζουν τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και τη νέα κυ­βέρ­νη­σή του. Αλλά μι­κρό­τε­ρες δυ­νά­μεις και ανέ­ντα­κτοι αρι­στε­ροί δεν κα­τέ­βα­λαν την αντί­στοι­χη προ­σπά­θεια στο απαι­τού­με­νο βάθος. Δεν διε­ρεύ­νη­σαν επαρ­κώς τις συν­θή­κες που είχαν οδη­γή­σει στον επώ­δυ­νο συμ­βι­βα­σμό ούτε το πώς θα μπο­ρού­σαν εν­δε­χο­μέ­νως να ανι­χνευ­θούν εναλ­λα­κτι­κοί δρό­μοι –στη­ριγ­μέ­νοι σε πραγ­μα­τι­κά κοι­νω­νι­κά και πο­λι­τι­κά δε­δο­μέ­να και όχι σε βο­λο­ντα­ρι­στι­κά ει­κα­ζό­με­να– και το­πο­θε­τή­θη­καν αρ­νη­τι­κά απέ­να­ντι στη νέα κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. Εκλαμ­βά­νο­ντας την πο­λι­τι­κή της ως προ­σπά­θεια μιας σχε­τι­κά “φι­λάν­θρω­πης” δια­χεί­ρι­σης του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού, αλλά κατ’ ου­σί­αν ως υπο­τα­γή σε εκεί­νον. Φαί­νε­ται πως, ενόσω στή­ρι­ζαν ενερ­γά τον ανέν­δο­το αγώνα του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ενά­ντια στα μνη­μό­νια, είχαν ταυ­τό­χρο­να πα­ρα­συρ­θεί από τη σι­γου­ριά που φαι­νό­ταν ο ίδιος να απο­πνέ­ει ότι τε­λι­κά θα επι­τύγ­χα­νε την απαλ­λα­γή της χώρας από αυτά. Οπότε ο συμ­βι­βα­σμός στον οποίο υπο­χρε­ώ­θη­κε αντι­με­τω­πί­στη­κε ως κάτι σαν προ­δο­σία και όχι ως κοινό πρό­βλη­μα των δυ­νά­με­ων της ερ­γα­σί­ας και της Αρι­στε­ράς, το οποίο όφει­λαν όλοι να σκε­φτούν και να αντι­με­τω­πί­σουν. Για μια ακόμα φορά, χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν στε­ρε­ό­τυ­πα και απλου­στευ­τι­κά ερ­μη­νευ­τι­κά υλικά, μο­λο­νό­τι οι συν­θή­κες ήταν εντε­λώς πρω­τό­γνω­ρες και τα δι­λήμ­μα­τα εξαι­ρε­τι­κά σύν­θε­τα».

Αν η εφαρ­μο­γή ενός ρι­ζο­σπα­στι­κού αρι­στε­ρού προ­γράμ­μα­τος προ­κα­λού­σε τη βίαιη απο­πο­μπή της χώρας από την Ευ­ρω­ζώ­νη –εξέ­λι­ξη που κα­νείς δεν μπο­ρού­σε να την προ­βλέ­ψει με βε­βαιό­τη­τα- το γε­γο­νός αυτό θα ήταν το τε­λι­κό απο­τέ­λε­σμα μιας πο­λι­τι­κής ρήξης με τις νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες πο­λι­τι­κές της Ευ­ρώ­πης και δεν θα ήταν η προ­ϋ­πό­θε­ση της. Μια τέ­τοια εξέ­λι­ξη –αν τε­λι­κά αυτή πα­ρά­νο­μα και σε αντί­θε­ση ακόμα και με τους υπάρ­χο­ντες ευ­ρω­παϊ­κούς κα­νό­νες είχε επι­βλη­θεί από τους «εταί­ρους» σε μια προ­σπά­θεια να τρο­μο­κρα­τη­θούν και οι υπό­λοι­πες «προ­βλη­μα­τι­κές» χώ­ρες- δεν θα απο­τε­λού­σε επι­λο­γή, αλλά εξα­να­γκα­σμό, ένα ακόμα πρα­ξι­κό­πη­μα. Όπως ανα­φέ­ρει και ο Γ. Κι­μπου­ρό­που­λος στο εν­δια­φέ­ρον κεί­με­νο του «Πως η Ελ­λά­δα ξα­να-με­ταρ­ρύθ­μι­σε την Ευ­ρω­ζώ­νη», το οποίο πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται στην αν­θο­λο­γία κει­μέ­νων Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στην κυ­βέρ­νη­ση. Η Αρι­στε­ρά;«Τόσο στη συν­θή­κη της ΕΕ όσο και στη Συν­θή­κη για τη Λει­τουρ­γία της ΕΕ δεν υπάρ­χει η πα­ρα­μι­κρή πρό­βλε­ψη για απο­χώ­ρη­ση η απο­πο­μπή κρά­τους-μέ­λους από την Ευ­ρω­ζώ­νη (…) τον Απρί­λιο του 2015 ο τότε πρό­ε­δρος της ΕΚΤ Μάριο Ντρά­γκι απα­ντού­σε ορθά κοφτά (σε ερώ­τη­ση του τότε ευ­ρω­βου­λευ­τή Κώστα Χρυ­σό­γο­νου) ότι οι Συν­θή­κες δεν προ­βλέ­πουν απο­χώ­ρη­ση από την Ευ­ρω­ζώ­νη, πα­ρα­πέ­μπο­ντας εμ­μέ­σως στη μόνη εναλ­λα­κτι­κή της οι­κιο­θε­λούς απο­χώ­ρη­σης από την ΕΕ».

Το αστι­κό σύ­στη­μα εξου­σί­ας, τόσο το ελ­λη­νι­κό όσο και το ευ­ρω­παϊ­κό, επι­χεί­ρη­σε να στραγ­γα­λί­σει την ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία προ­κα­λώ­ντας ασφυ­ξία ιδιαί­τε­ρα στον τρα­πε­ζι­κό τομέα. Η κυ­βέρ­νη­ση είχε την δυ­να­τό­τη­τα -και θα ήταν εντε­λώς νο­μι­μο­ποι­η­μέ­νη- να αντι­με­τω­πί­σει αυ­τούς τους κιν­δύ­νους με την κοι­νω­νι­κο­ποί­η­ση-εθνι­κο­ποί­η­ση όλων των συ­στη­μι­κών τρα­πε­ζών οι οποί­ες είχαν δια­σω­θεί από την χρε­ο­κο­πία με χρή­μα­τα του ελ­λη­νι­κού δη­μο­σί­ου. Επί­σης να επα­να­φέ­ρει στο δη­μό­σιο όλες τις δη­μό­σιες εται­ρεί­ες οι οποί­ες είχαν ιδιω­τι­κο­ποι­η­θεί με ευ­τε­λή ανταλ­λάγ­μα­τα, να μην κα­θιε­ρώ­σει, για πα­ρά­δειγ­μα, το κα­τα­στρο­φι­κό όπως απο­δεί­χθη­κε «Χρη­μα­τι­στή­ριο Ενέρ­γειας», να αντι­με­τω­πί­σει τα καρ­τέλ που συ­νε­χί­ζουν να λυ­μαί­νο­νται τα λαϊκά ει­σο­δή­μα­τα, να δια­σώ­σει το πρώην αε­ρο­δρό­μιο του Ελ­λη­νι­κού με­τα­τρέ­πο­ντας το σε Μη­τρο­πο­λι­τι­κό Πάρκο, τόσο ανα­γκαίο για την διά­σω­ση του λε­κα­νο­πε­δί­ου της Ατ­τι­κής που απει­λεί­ται πλέον ευ­θέ­ως από την κλι­μα­τι­κή κρίση, και να πάρει μια σειρά θε­σμι­κά και άλλα, αμυ­ντι­κά κατά βάση, μέτρα.

Κυ­ρί­ως έπρε­πε να τεθεί το πλέον κρί­σι­μο ζή­τη­μα, αυτό της ανα­διάρ­θρω­σης του χρέ­ους -ένα ζή­τη­μα που απα­σχο­λεί τις ευ­ρω­παϊ­κές κοι­νω­νί­ες στο σύ­νο­λο τους- προ­ω­θώ­ντας την συ­γκρό­τη­ση Επι­τρο­πής Λο­γι­στι­κού Ελέγ­χου (Audit Commission) τόσο σε εθνι­κό όσο και σε ευ­ρω­παϊ­κό επί­πε­δο. Ο Γ. Στα­θά­κης σε μια ερώ­τη­ση της Εφη­με­ρί­δας των Συ­ντα­κτών τον Σε­πτέμ­βριο του 2013 για το ποια θα ήταν τα μέτρα που έπρε­πε να λάβει μια κυ­βέρ­νη­ση της Αρι­στε­ράς ήταν ιδιαί­τε­ρα σαφής: «Κατ’ αρχάς πρέ­πει να βγού­με από το Μνη­μό­νιο και να γίνει ανα­διάρ­θρω­ση του χρέ­ους, τέ­τοια ώστε η χώρα να στη­ρι­χθεί στις δικές της δυ­νά­μεις. Πι­στεύω ότι πρέ­πει να είναι στα 100 με 130 δισ. ευρώ. Το ίδιο το ΔΝΤ μιλά για μεί­ω­ση 40%. Για να βγει, βέ­βαια, η οι­κο­νο­μία από τη βαθιά ύφεση πρέ­πει να είναι κα­θο­ρι­στι­κός ο ρόλος του κρά­τους. Δεν είναι θέμα κρα­τι­σμού ή αντι­κρα­τι­σμού. Είναι μια απλή, ωμή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα και για τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ απο­τε­λεί στρα­τη­γι­κό ση­μείο».

Μια τέ­τοια πο­λι­τι­κή θα εύ­ρι­σκε ευ­ρεία αντα­πό­κρι­ση στους ερ­γα­ζό­με­νους και τις λαϊ­κές τά­ξεις όχι μόνο στην Ελ­λά­δα αλλά και σε όλη την Ευ­ρώ­πη, επει­δή ακρι­βώς το ελ­λη­νι­κό «πει­ρα­μα­τό­ζωο» έδει­χνε από τότε στους ευ­ρω­παί­ους ερ­γα­ζό­με­νους το εφιαλ­τι­κό τους μέλ­λον το οποίο ήδη έρ­χε­ται. Δεν είναι τυ­χαίο ότι σή­με­ρα το φι­λο­κυ­βερ­νη­τι­κό «Βήμα» (8.12.24), ανα­φε­ρό­με­νο στα γαλ­λι­κά προ­βλή­μα­τα, ση­μειώ­νει με κυ­νι­σμό ότι «Οι αγο­ρές ανη­συ­χούν ιδιαί­τε­ρα διότι η πο­λι­τι­κή τάξη δεν δεί­χνει δια­τε­θει­μέ­νη τις δύο βα­σι­κές αι­τί­ες των ελ­λειμ­μά­των του δη­μο­σιο­νο­μι­κού προ­βλή­μα­τος της Γαλ­λί­ας, την υπερ­τρο­φία του δη­μό­σιου τομέα και την υπερ­βο­λι­κή γεν­ναιο­δω­ρία που διέ­πει το ασφα­λι­στι­κό και συ­ντα­ξιο­δο­τι­κό σύ­στη­μα» !!!

Το ελ­λη­νι­κό «πεί­ρα­μα» της κυ­βέρ­νη­σης της Αρι­στε­ράς είχε, ως εκ τού­του, τη δυ­να­τό­τη­τα να εδραιω­θεί και να απο­κτή­σει προ­ο­πτι­κή αν είχε εμπνεύ­σει και συμ­βά­λει στην πυ­ρο­δό­τη­ση συ­νο­λι­κό­τε­ρων αλ­λα­γών σε ολό­κλη­ρη την Ευ­ρώ­πη.

Σε αυτή την πε­ρί­πτω­ση η απαλ­λα­γή από τα μνη­μό­νια της κα­τα­στρο­φής –ακόμα και αν επι­βαλ­λό­ταν βίαια στη χώρα η έξο­δος από την Ευ­ρω­ζώ­νη– θα απο­τε­λού­σε μια με­τα­βα­τι­κή φάση, όχι προς τα πίσω, στην εθνι­κή ανα­δί­πλω­ση, αλλά προς τα εμπρός, στη μα­κριά και δύ­σκο­λη πο­ρεία των κοι­νών αγώ­νων των ευ­ρω­παϊ­κών λαών, από τον Ατλα­ντι­κό μέχρι τα Ου­ρά­λια –είτε οι χώρες τους βρί­σκο­νται στην Ευ­ρω­ζώ­νη και την Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση είτε όχι– για την πλήρη και ολο­κλη­ρω­τι­κή αντί­θε­ση στην ευ­ρω­παϊ­κή νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη κα­πι­τα­λι­στι­κή ολο­κλή­ρω­ση, για μια νέα αρ­χι­τε­κτο­νι­κή της ευ­ρω­παϊ­κής ενο­ποί­η­σης, για τη δη­μιουρ­γία μιας θε­με­λια­κά νέας Ευ­ρώ­πης σε προ­ο­δευ­τι­κή και σο­σια­λι­στι­κή κα­τεύ­θυν­ση.

Αντί­θε­τα, ο «Απο­λο­γι­σμός» του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ κα­τέ­λη­ξε στο συ­μπέ­ρα­σμα –σε πλήρη αρ­μο­νία με την κυ­βερ­νη­τι­κή πο­λι­τι­κή- ότι οι κυ­ρί­αρ­χες οι­κο­νο­μι­κά και πο­λι­τι­κά δυ­νά­μεις της Ευ­ρώ­πης ήταν προ­ε­τοι­μα­σμέ­νες για να αντι­με­τω­πί­σουν με κάθε μέσο το «μαύρο πρό­βα­το» της Ευ­ρω­ζώ­νης. Θα οδη­γού­σαν την χώρα εκτός ευ­ρω­ζώ­νης. Η εκτί­μη­ση αυτή κα­θό­ρι­σε και την κυ­βερ­νη­τι­κή πο­λι­τι­κή. Σύμ­φω­να με τον Απο­λο­γι­σμό «δεν εκτι­μή­θη­κε επα­κρι­βώς ότι, κυ­ρί­ως μετά το 2012, η Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση και η ευ­ρω­ζώ­νη είχαν προ­ε­τοι­μα­στεί απο­τε­λε­σμα­τι­κά για την πε­ρί­πτω­ση “πι­στω­τι­κού επει­σο­δί­ου” σε βάρος της χώρας μας, δη­λα­δή και τυ­πι­κής χρε­ο­κο­πί­ας της. Κατά συ­νέ­πεια, ένας “εκ­βια­σμός” που θα επι­κα­λού­νταν το κό­στος της Ευ­ρώ­πης από μια άτα­κτη χρε­ο­κο­πία της Ελ­λά­δας και τη συ­να­κό­λου­θη έξοδό της από την ευ­ρω­ζώ­νη δεν μπο­ρού­σε, πέρα από όλα τα άλλα, να απο­βεί απο­τε­λε­σμα­τι­κός. Μο­λο­νό­τι η πο­λι­τι­κή μας δεν κα­θο­ρί­στη­κε από μια “λο­γι­κή εκ­βια­σμού”, οι συ­να­φείς από­ψεις κυ­κλο­φό­ρη­σαν, κατά και­ρούς έντο­να, στο εσω­τε­ρι­κό του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και της κυ­βέρ­νη­σής του».

Ως εκ τού­του, εγκα­τα­λεί­πο­ντας κάθε άλλη εναλ­λα­κτι­κή προ­ο­πτι­κή, ο «επώ­δυ­νος συμ­βι­βα­σμός» κα­τέ­λη­ξε να απο­τε­λεί μο­νό­δρο­μο.

Υπο­τι­μή­θη­καν ακόμα και οι εξε­λί­ξεις σε άλλες χώρες, εκτός Ευ­ρώ­πης, όπως στην Αρ­γε­ντι­νή η οποία αντέ­δρα­σε ενώ στέ­να­ζε κάτω από τη Δα­μό­κλεια σπάθη του ΔΝΤ. Ο «Απο­λο­γι­σμός» ανα­φέ­ρει επ’ αυτού ότι «είχαν επί­σης καλ­λιερ­γη­θεί προσ­δο­κί­ες ότι θα μπο­ρού­σαν να υιο­θε­τη­θούν μο­ντέ­λα και πρα­κτι­κές απε­μπλο­κής από οι­κο­νο­μι­κούς κα­τα­να­γκα­σμούς που φαί­νο­νταν να είχαν λει­τουρ­γή­σει απο­τε­λε­σμα­τι­κά σε άλλες χώρες, κυ­ρί­ως της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής. Όμως οι συν­θή­κες που αντι­με­τω­πί­ζουν αυτές οι χώρες είναι ρι­ζι­κά δια­φο­ρε­τι­κές σε πολλά επί­πε­δα. Με­τα­φο­ρά λοι­πόν, έστω και δη­μιουρ­γι­κή, δεν μπο­ρού­σε να συ­ντε­λε­στεί ενώ η ενα­σχό­λη­ση με τέ­τοιες ιδέες έτει­νε κά­ποιες φορές να απο­προ­σα­να­το­λί­ζει από το κύριο: τι κά­νου­με στην Ευ­ρώ­πη και με την Ευ­ρώ­πη. Αυτό δεν ση­μαί­νει, βέ­βαια, ότι μο­ντέ­λα και πρα­κτι­κές δια­κυ­βέρ­νη­σης σε άλλες χώρες και άλλες συν­θή­κες δεν πρέ­πει να με­λε­τώ­νται επι­στα­μέ­νως και να απο­τι­μώ­νται από τη δική μας σκο­πιά».

Η απο­τί­μη­ση της διε­θνούς εμπει­ρί­ας -αν υπο­θέ­σου­με ότι υπήρ­ξε- δεν εμπό­δι­σε τε­λι­κά την υπο­γρα­φή του τρί­του μνη­μο­νί­ου.

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα το τε­ρά­στιο δη­μό­σιο χρέος στην Ελ­λά­δα απει­λού­σε με ανα­τρο­πή την ευ­ρω­ζώ­νη με το ενιαίο νό­μι­σμα. Η κρίση, όπως κατά κα­νό­να συμ­βαί­νει, δεν ήταν δυ­να­τόν να πε­ριο­ρι­στεί σε μία μόνο χώρα, με απο­τέ­λε­σμα να απει­λη­θούν άμεσα οι οι­κο­νο­μί­ες και τα τρα­πε­ζι­κά συ­στή­μα­τα, της Ισπα­νί­ας, της Πορ­το­γα­λί­ας και της Ιρ­λαν­δί­ας. Επη­ρε­ά­στη­καν ακόμα η Ιτα­λία και ισχυ­ρές οι­κο­νο­μί­ες, όπως η γαλ­λι­κή.

Βέ­βαια την πε­ρί­ο­δο εκεί­νη, σε αντί­θε­ση με την ση­με­ρι­νή, ο γαλ­λο­γερ­μα­νι­κός άξο­νας ήταν κυ­ρί­αρ­χος και η πα­νί­σχυ­ρη οι­κο­νο­μι­κά Γερ­μα­νία κα­θό­ρι­ζε τις τύχες τόσο της ευ­ρω­ζώ­νης όσο και της Ενω­μέ­νης Ευ­ρώ­πης συ­νο­λι­κά. Η ση­με­ρι­νή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είναι εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κή. Απο­τε­λεί ει­ρω­νεία της ιστο­ρί­ας ότι η Γερ­μα­νία και η Ολ­λαν­δία –οι πιο σκλη­ροί κα­τή­γο­ροι και πιο επι­θε­τι­κές χώρες στα πλαί­σια της ευ­ρω­ζώ­νης απέ­να­ντι στην κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ- εγκα­λού­νται σή­με­ρα από την Κο­μι­σιόν ότι οι προ­ϋ­πο­λο­γι­σμοί τους δεν «συ­νά­δουν» με την δη­μο­σιο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή της Κο­μι­σιόν. Η Κα­θη­με­ρι­νή ανα­φέ­ρει ότι «Η επα­να­φο­ρά της δη­μο­σιο­νο­μι­κής πει­θαρ­χί­ας, για πρώτη φορά μετά τη παν­δη­μία φαί­νε­ται να “στοι­χειώ­νει” τα πάλαι ποτέ δη­μο­σιο­νο­μι­κά “γε­ρά­κια” της Ευ­ρω­ζώ­νης, καθώς –σύμ­φω­να με την αξιο­λό­γη­ση της Κο­μι­σιόν- Ολ­λαν­δία, Αυ­στρία και Γερ­μα­νία μέ­νουν “με­τα­ξε­τα­στέ­ες” σε ότι αφορά είτε τα σχέ­δια προ­ϋ­πο­λο­γι­σμών τους, είτε τα με­σο­πρό­θε­σμα δη­μο­σιο­νο­μι­κά τους σχέ­δια» (Κα­θη­με­ρι­νή 24/11/24). Τα κόκ­κα­λα του Σόι­μπλε θα τρί­ζουν. Το άλ­λο­τε κα­μά­ρι του, η Γερ­μα­νία των ισο­σκε­λι­σμέ­νων προ­ϋ­πο­λο­γι­σμών, από χώ­ρα-ατμο­μη­χα­νή της Ευ­ρώ­πης, υιο­θε­τώ­ντας την κα­τα­στρο­φι­κή για την Ευ­ρώ­πη πο­λι­τι­κή των Ηνω­μέ­νων Πο­λι­τειών στον πό­λε­μο της Ου­κρα­νί­ας πλη­ρώ­νει τα σπα­σμέ­να και με­τα­τρέ­πε­ται στον με­γά­λο ασθε­νή της Ευ­ρω­ζώ­νης.

Επι­στρο­φή στα καθ’ ημάς. Η εφαρ­μο­γή των μνη­μο­νί­ων απο­δεί­χθη­κε τε­λι­κά ότι δεν ήταν το μι­κρό­τε­ρο κακό, αλλά το με­γα­λύ­τε­ρο εμπό­διο στην πάλη κατά της πο­λι­τι­κής της διαρ­κούς λι­τό­τη­τας και της πρω­το­φα­νούς φτω­χο­ποί­η­σης της ελ­λη­νι­κής κοι­νω­νί­ας που στο πο­λι­τι­κό πεδίο εκ­φρά­στη­κε με την επά­νο­δο της πιο σκλη­ρής και νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης δε­ξιάς της με­τα­πο­λι­τευ­τι­κής πε­ριό­δου, της κυ­βέρ­νη­σης Μη­τσο­τά­κη. Στην Ευ­ρώ­πη –όπως άλ­λω­στε και στις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες- το ίδιο φαι­νό­με­νο εκ­φρά­ζε­ται ήδη με την εντυ­πω­σια­κή στρο­φή προς την «αντι­συ­στη­μι­κή» άκρα δεξιά: την Με­λό­νι, την Λεπέν, τον Όρ­μπαν, την «Εναλ­λα­κτι­κή για τη Γερ­μα­νία» (AfD) και τους λοι­πούς νο­σταλ­γούς του Μου­σο­λί­νι, του Χί­τλερ και των κατά τό­πους δω­σί­λο­γων.

Συ­μπέ­ρα­σμα.

 Χρεια­ζό­ταν αλ­λα­γή πο­λι­τι­κής. Για να υπάρ­ξει βέ­βαια μια άλλη πο­ρεία χρειά­ζο­νταν προ­ε­τοι­μα­σία, πάνω απ’ όλα όμως χρειά­ζο­νταν πο­λι­τι­κή βού­λη­ση, επι­στρο­φή στις συ­νε­δρια­κές απο­φά­σεις, πρω­το­βου­λί­ες στο κοι­νο­βού­λιο και στο κί­νη­μα τόσο στο ελ­λη­νι­κό όσο και στο ευ­ρω­παϊ­κό, σύν­δε­ση με την κοι­νω­νία και εμπι­στο­σύ­νη στον ελ­λη­νι­κό λαό, ο οποί­ος απλό­χε­ρα έχει δεί­ξει τη διά­θε­ση του να αντι­με­τω­πί­σει τους εκ­βια­σμούς των «θε­σμών» στο με­γα­λειώ­δες δη­μο­ψή­φι­σμα. Χρεια­ζό­ταν επί­σης ένα άλλο κόμμα, εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κό από αυτό που επι­χει­ρή­θη­κε να συ­γκρο­τη­θεί, ιδιαί­τε­ρα μετά το 2019, και εν μέρει συ­γκρο­τή­θη­κε, με πλήρη ευ­θύ­νη του Αλ. Τσί­πρα.

Τέλος, ήταν ανα­γκαίο ένα άλλο πρό­γραμ­μα. Το πρό­γραμ­μα ενός αρι­στε­ρού κόμ­μα­τος δεν μπο­ρεί να εκ­φρά­ζει τα συμ­φέ­ρο­ντα των «πα­ρα­γω­γι­κών τά­ξε­ων» και των φο­ρέ­ων της «υγιούς επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τας» και ταυ­τό­χρο­να τα συμ­φέ­ρο­ντα των ανέρ­γων, των επι­σφα­λώς ερ­γα­ζο­μέ­νων, των χα­μη­λό­μι­σθων, των συ­ντα­ξιού­χων με συ­ντά­ξεις πεί­νας κλπ. Το προ­γραμ­μα­τι­κό πλαί­σιο ενός κόμ­μα­τος της ρι­ζο­σπα­στι­κή αρι­στε­ράς αν θέλει να είναι ρι­ζο­σπα­στι­κό και και­νο­τό­μο, θα πρέ­πει να είναι ένα με­ρο­λη­πτι­κό πρό­γραμ­μα και όχι μια προ­γραμ­μα­τι­κή ΕΑΔΕ, ένα πρό­γραμ­μα «εντός πλαι­σί­ου». Ένα Πρό­γραμ­μα Με­τά­βα­σης το οποίο θα συν­δέ­ει τα άμεσα και ζω­τι­κά αι­τή­μα­τα του κι­νή­μα­τος με τους ιστο­ρι­κούς, απε­λευ­θε­ρω­τι­κούς στό­χους για μια νέα κοι­νω­νία.

Η βίαιη απο­πο­μπή οποιασ­δή­πο­τε χώρας από την Ευ­ρω­ζώ­νη θα προ­κα­λού­σε -και θα προ­κα­λέ­σει αν επι­χει­ρη­θεί και πάλι- κατά πάσα πι­θα­νό­τη­τα, ιδιαί­τε­ρα μετά το βρε­τα­νι­κό δη­μο­ψή­φι­σμα και την απο­χώ­ρη­ση της Βρε­τα­νί­ας από την Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση, μια κρίση όχι τόσο οι­κο­νο­μι­κή και πο­λι­τι­κή –ασφα­λώς θα έχει και σο­βα­ρές επι­πτώ­σεις αυτού του τύπου– όσο κυ­ρί­ως κρίση ευ­ρω­παϊ­κής προ­ο­πτι­κής. Το ζή­τη­μα που θα τεθεί αμέ­σως μετά, ιδιαί­τε­ρα από τους αδύ­να­μους κρί­κους της Ευ­ρω­ζώ­νης, είναι ποια χώρα θα έχει σειρά στη συ­νέ­χεια. Μια βίαιη απο­πο­μπή, θα προ­κα­λού­σε μια νέα, ακόμα με­γα­λύ­τε­ρη κρίση, που πι­θα­νά θα άνοι­γε τον ασκό του Αιό­λου, υπο­νο­μεύ­ο­ντας την ύπαρ­ξη τόσο της Ευ­ρω­ζώ­νης όσο και της ίδιας της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης, ιδιαί­τε­ρα σή­με­ρα που ο πό­λε­μος της Ου­κρα­νί­ας έχει δη­μιουρ­γή­σει τε­ρά­στια οι­κο­νο­μι­κά, και όχι μόνο, προ­βλή­μα­τα στις ευ­ρω­παϊ­κές χώρες, τόσο στις αδύ­να­μες όσο και στις ισχυ­ρές.

Στο δρόμο των νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων συν­θη­κών της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης και του πε­ρι­βό­η­του Συμ­φώ­νου Στα­θε­ρό­τη­τας δεν υπάρ­χει διέ­ξο­δος. Δεν υπάρ­χουν οι όροι ούτε για την εφαρ­μο­γή μιας ήπιας κεϋν­σια­νής πο­λι­τι­κής. Μια ιδιό­τυ­πη, άκρως νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη ΤΙΝΑ εφαρ­μό­ζε­ται εδώ και πολλά χρό­νια σε κάθε ευ­ρω­παϊ­κό κρά­τος ξε­χω­ρι­στά και συ­νο­λι­κά στην Ευ­ρώ­πη.

Η αντί­λη­ψη, ότι στα πλαί­σια του Συμ­φώ­νου Στα­θε­ρό­τη­τας υπάρ­χουν πε­ρι­θώ­ρια για φι­λο­λαϊ­κές πο­λι­τι­κές –αντι­λή­ψεις που συ­νε­χί­ζουν να υπάρ­χουν σε ορι­σμέ­να στε­λέ­χη της καθ’ ημάς αρι­στε­ράς- οδη­γούν, όπως απέ­δει­ξε και η πε­ρί­ο­δος δια­κυ­βέρ­νη­σης από τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, στη δυ­σφή­μη­ση της κάθε μορ­φής κυ­βερ­νώ­σας αρι­στε­ράς –με αρ­νη­τι­κές επι­πτώ­σεις στο σύ­νο­λο της αρι­στε­ράς- και ενι­σχύ­ουν την δεξιά και ιδιαί­τε­ρα την άκρα δεξιά. Οι εξε­λί­ξεις στην Ευ­ρώ­πη και τις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες το επι­βε­βαιώ­νουν δρα­μα­τι­κά.

Η Ευ­ρώ­πη Ένωση ή θα αλ­λά­ξει ή θα κα­ταρ­ρεύ­σει μέσα σε από­το­μους σπα­σμούς και κοι­νω­νι­κές ανα­τα­ρα­χές.

*μέλος της Γραμ­μα­τεί­ας του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μέχρι το 2014

ΣΗΜ: Οι «αι­ρε­τι­κές» αυτές από­ψεις απο­τε­λούν μια συμ­βο­λή στη συ­ζή­τη­ση για το τι έγινε και τι έπρε­πε να γίνει την πε­ρί­ο­δο της δια­κυ­βέρ­νη­σης του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ 2015-19. Η συ­ζή­τη­ση αυτή είναι δύ­σκο­λη. Πρέ­πει όμως να γίνει και μά­λι­στα ορ­γα­νω­μέ­να. Η συ­ζή­τη­ση για την πε­ρί­ο­δο 2019-2023, από το γε­γο­νός ότι υπάρ­χει ευ­ρεία συμ­φω­νία, είναι σχε­τι­κά εύ­κο­λη.