Για Την Εξελισσόμενη Αντιπαράθεση ΗΠΑ – ΕΕ Σχετικά Με Τα Ελληνικά Μνημόνια / του Σταύρου Μαυρουδέα

 Σταύρος Μαυρουδέας

1. Η εκλογή Τραμπ σηματοδοτεί μία αλλαγή της στρατηγικής του αμερικανικού ιμπεριαλισμού με δύο κεντρικά στοιχεία:

(α) Οι ΗΠΑ προσανατολίζονται να δρουν ακόμη περισσότερο μονομερώς (unilateralist). Βλέποντας ότι τα κρισιακά προβλήματα του καπιταλιστικού συστήματος θα διαρκέσουν πολύ – καθώς την κρίση του 2007-8 έχει διαδεχθεί η εποχή των «ισχνών αγελάδων» και της αστάθειας – αφήνουν στην άκρη τα συναινετικά προσχήματα της «παγκοσμιοποίησης» και κινούνται πιο απροκάλυπτα και πιο αποφασιστικά με βάση τα ιδιαίτερα συμφέροντα τους. Σ΄ αυτό αξιοποιούν την κορυφαία θέση τους στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Το αποτέλεσμα είναι να μετακυλύουν ολοένα και μεγαλύτερα βάρη στους υποδεέστερους ιμπεριαλισμούς και καπιταλισμούς.

(β) Οι ΗΠΑ αλλάζουν βασικό στρατηγικό αντίπαλο και την θέση της Ρωσίας παίρνει η Κίνα. Εκτιμούν ότι η πίεση στη Ρωσία έχει φτάσει στα όρια της (βλέπε αποτυχίες της Δύσης σε Γεωργία, Ουκρανία κλπ.) και δεν θα έχει περαιτέρω αποτελέσματα καθώς ενεργοποιεί το σύνδρομο της «κολλημένης στον τοίχο γάτας» για την Ρωσία. Επιπλέον, παίζοντας στην αντιπαράθεση με την Ρωσία η Κίνα έχει κατορθώσει να ανέβει εντυπωσιακά στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Εύλογα οι ΗΠΑ εκτιμούν ότι αν συνεχισθεί αυτό κινδυνεύει η παγκόσμια πρωτοκαθεδρία τους.

2. Ο αναπροσανατολισμός αυτός φυσικά έχει κόστη. Κατ’ αρχήν στο εσωτερικό των ΗΠΑ καθώς η προ-Τραμπ ηγεμονική μερίδα της αμερικανικής ολιγαρχίας έχει οικοδομήσει τα ιδιαίτερα συμφέροντα της επάνω στο πρότυπο της «παγκοσμιοποίησης» και της στρατηγικής αντιπαράθεσης με την Ρωσία. Εξ ου και η λυσσαλέα διαμάχη στις ΗΠΑ μεταξύ των μερίδων αυτών. Έχει όμως και εξωτερικά κόστη που καλούνται να τα πληρώσουν άλλοι υποδεέστεροι ιμπεριαλισμοί και καπιταλισμοί. Είναι προφανές ότι η ΕΕ έχει να «πληρώσει» για το rapprochement μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Ούτως ή άλλως έχει να «πληρώσει» τις φιλοδοξίες και τις προσπάθειες της να υπερκεράσει τις ΗΠΑ στην πυραμίδα του ιμπεριαλιστικού συστήματος. Αντίστοιχα οι αραβικές μοναρχίες έχουν ούτως ή άλλως να «πληρώσουν» για τις αλλαγές των γεωστρατηγικών επιλογών των ΗΠΑ αλλά και για τα οικονομικά κόστη της παγκόσμιας κρίσης.

3. Όσον αφορά τον χώρο της ΕΕ και την χώρα μας αυτή η στρατηγική αναπροσαρμογή του αμερικανικού ιμπεριαλισμού έχει δραματικές επιπτώσεις. Αντί για τον συγκεκαλυμμένο ανταγωνισμό μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ της προηγούμενης περιόδου βαδίζουμε σε μία «πυγμαχία χωρίς γάντια» που πλέον οι ΗΠΑ, από θέση ισχύος, πιέζουν πολύ πιο απροκάλυπτα την ΕΕ, εκμεταλλευόμενες την εσωτερική κρίση της τελευταίας. Στο πεδίο αυτό έχουν πολλά όπλα μεταξύ των οποίων και την ελληνική κρίση. Η υποδαύλιση της τελευταίας μπορεί άνετα να αποτελέσει το βασικό εργαλείο ενός εντονότερου «ανταρτοπόλεμου» των ΗΠΑ ενάντια στην ΕΕ που στόχο θα έχει την αποδυνάμωση αλλά όχι την διάλυση της. Οι πρόσφατες δηλώσεις του προταθέντος από τον Τραμπ νέου πρεσβευτή των ΗΠΑ στην ΕΕ Τ.Μάλοχ (περί αποχώρησης της Ελλάδας από το ευρώ) είναι ενδεικτικές. Φυσικά το αμερικανικό υπερ-όπλο, σε περίπτωση επιλογής ανοικτής σύγκρουσης με την ΕΕ, είναι η αποχώρηση της Ιταλίας από το ευρω-μπορντέλο.

4. Οι αναπροσαρμογές αυτές έχουν φέρει την ελληνική αστική τάξη σε δραματική θέση. Μεταπολεμικά η λιγούρικη ελληνική ολιγαρχία κατέθετε τα διαπιστευτήρια της υποτέλειας της στις ΗΠΑ, συνήθως μέσω του Λονδίνου. Με την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής ενοποίησης κατέθετε διπλά διαπιστευτήρια υποτέλειας τόσο στις ΗΠΑ όσο και στον ηγεμόνα της ΕΕ (την Γερμανία). Μάλιστα στην εποχή της «παγκοσμιοποίησης» σταδιακά το κέντρο βάρους μετακινήθηκε προς την Γερμανία. Η παρακολούθηση των σχετικών κολεγιών του παλιότερου σύγχρονου ελληνικού πολιτικού «τζακιού» (βλέπε Βενιζέλος – Μητσοτάκης) είναι χαρακτηριστική.

Η τρέχουσα επιθετική επιστροφή των ΗΠΑ δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην ελληνική ολιγαρχία και στο πολιτικό υπηρετικό προσωπικό της (ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ, ΔΗΜ.ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ και παρατρεχάμενοι). Είναι βαθύτατα δεσμευμένη στην ευρωπαϊκή ενοποίηση και γνωρίζει ότι οποιαδήποτε προσπάθεια αποδέσμευσης από αυτήν θα της κοστίσει ακριβά. Επιπλέον, η ελληνική ολιγαρχία είναι ίσως στο χαμηλότερο σημείο της ιστορική της διαδρομής. Ήταν πάντα υποτελής σε ισχυρότερους ιμπεριαλισμούς της Δύσης αλλά σχεδόν πάντα είχε και δική της αυτοτελή στρατηγική. 

Σήμερα, ο ελληνικός καπιταλισμός (αλλά όχι οι βασικοί έλληνες καπιταλιστές) είναι βαρύτατα τραυματισμένος από την κρίση και υποβαθμίζεται ραγδαία στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Έχει επίσης απωλέσει κάθε στοιχείο αυτοτελούς στρατηγικές και οι διάφορες μερίδες του το μόνο που επιδιώκουν είναι να διασώσουν τον άθλιο πισινό τους σε βάρος του λαού και της χώρας και ενδεχομένως και σε βάρος άλλων καπιταλιστικών μερίδων.

Η εξελισσόμενη σύγκρουση ΗΠΑ (μέσω του ΔΝΤ) και ΕΕ για το ελληνικό πρόγραμμα προκαλεί έναν ανεξέλεγκτο αλληθωρισμό στην άθλια ελληνική ολιγαρχία. Μέχρι σήμερα έχει προσδεθεί σε ένα αφέντη – με την συγκατάθεση του άλλου – και τώρα βλέπει ότι πρέπει να διαλέξει μεταξύ των δύο αφεντικών και μάλιστα όταν δεν γνωρίζει ακριβώς τις επιλογές του ενός (των ΗΠΑ). Με δεδομένη τόσο την πολιτική όσο και την οικονομική της ενσωμάτωση στην ΕΕ δεν τολμά να διανοηθεί την ανάληψη του κόστους έστω και μιας μερικής σύγκρουσης μαζί της. Έτσι, μοιραία και άβουλη, σέρνει την χώρα στην καταστροφή.

5. Μόνο η επιστροφή του λαϊκού παράγοντα στα πράγματα μπορεί να οδηγήσει την χώρα σε μία πορεία με σοβαρά κόστη (αντίθετα με ότι διατείνονται τα πολιτικά αποκαΐδια των «προδομένων του ΣΥΡΙΖΑ») αλλά μακριά από την επερχόμενη καταστροφή και προς όφελος του λαού και του τόπου. Η πορεία αυτή απαιτεί την αποδέσμευση της χώρας από το ευρω-μπορντέλο (δηλαδή την πλήρη έξοδο από την ΕΕ και όχι τις αδιέξοδες μισο-λύσεις της εξόδου από το ευρώ).

* Ο Στ.Μαυρουδέας είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.