Ένα, Δύο Τρία, Πολλά Πολυτεχνεία*

                                            

του Σπύρου Γεωργάτου

Με εκατοντάδες διοικητικούς υπαλλήλους απολυμένους, διοίκηση μέσω «Συμβουλίων Ιδρύματος» - που δεν λογοδοτούν πουθενά - και υποδομές που φθίνουν με εκθετικό ρυθμό, τα ελληνικά Πανεπιστήμια ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον τους. Έρχονται κι άλλα από Σεπτέμβρη: Οργανισμοί και εσωτερικοί κανονισμοί που καθιερώνουν τα δίδακτρα, κατάργηση «άγονων» τμημάτων, ποινές σε «ετεροδόξους» που τόλμησαν να σηκώσουν κεφάλι. Το πρόγραμμα αποδιάρθρωσης των ΑΕΙ που ξεκίνησε από το 2006 εξελίσσεται με εντυπωσιακή κανονικότητα και προσήλωση στη λεπτομέρεια, ενώ μεγάλη μερίδα πανεπιστημιακών και φοιτητών δραστηριοποιείται με εξίσου συστηματικό τρόπο, προγραμματίζοντας τα... μπάνια τους.

Με τις πρυτανικές εκλογές στο ΕΚΠΑ και το ΕΜΠ ολοκληρώνεται πλέον η εικόνα της «αποστασιοποίησης» -για να μην πω του «αυτισμού»- των πανεπιστημιακών απέναντι σε ό,τι έχει συμβεί στα Πανεπιστήμια. Σε πανελλαδική κλίμακα, το 70-80% των μελών του διδακτικού–επιστημονικού προσωπικού ψήφισαν (με ηλεκτρονική ψηφορία) τους υποψηφίους που προεπελέγησαν από τα Συμβούλια Ιδρύματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι σχετικά πλειοψηφίσαντες μπορεί να μην ήταν η πρώτη επιλογή των Συμβουλίων, αλλά, παρόλα ταύτα, η αντιστάσεις στις μεθοδεύσεις για τον αποκλεισμό των ετεροδόξων που εκφράστηκαν με αποχή ή λευκό δεν ξεπερνούν το 30%. Όσο για τους φοιτητές, ούτε λόγος να γίνεται. Αν εξαιρέσει κανείς μια μειοψηφία πολιτικά ενεργών που πράγματι κινητοποιήθηκε στις απεργίες των διοκητικών υπαλλήλων και τη μάχη με τα Συμβούλια Διοίκησης, το μεγάλύτερο ποσοστό τους παραμένει ανενεργό και παρακολουθεί απαθές το τι πρόκειται να συμβεί με τις διαγραφές των «καθυστερούντων», τα δίδακτρα και την εδραίωση του αυταρχισμού στο Πανεπιστήμιο.

Δεν φταίει κατ’ ανάγκη η Αριστερά, ούτε το κακό μας το ριζικό. Η εφαρμογή της πολιτικής του «σοκ και δέος» αποδίδει καρπούς. Σε όλους σχεδόν τους κοινωνικούς χώρους, η ιδεολογική συνθήκη που αρχίζει από το «ας διαλέξουμε το μη χείρον» και καταλήγει στο «τί να κάνουμε, ας περιμένουμε τις βουλευτικές εκλογές μπας κι αλλάξει συνολικά η κατάσταση» εδραιώνεται ολοένα και περισσότερο. Κανένα θαύμα όμως δεν πρόκειται να αναστρέψει μια δύσκολα αναστρέψιμη διαδικασία που έχει διαβρώσει θεσμούς και πρόσωπα και έχει εμπεδώσει την κυριαρχία του συμπλέγματος καναλαρχών - τεχνοκρατών -μνημονιακής κυβέρνησης, που αναδεικνύεται πλέον σε μείζονα ιδεολογικό μηχανισμό του Κράτους.

Στα ΑΕΙ, το πογκρόμ εναντίον κάθε ετεροδόξου έχει πλέον εκριζώσει από τη διοίκηση των Πανεπιστημίων κάθε αντίθετη φωνή και έχει εξασφαλίσει για άλλα τέσσερα χρόνια πρυτανικές αρχές που δεν πρόκειται να στηρίξουν ουσιαστικά μια νέα πολιτική στον χώρο της εκπαίδευσης -ακόμη κι αν η κυβέρνηση αλλάξει - γιατί αυτό που πρέπει να γίνει σε θεσμικό επίπεδο δεν θα τους εκφράζει και δεν θα τους περιέχει. Επιπλέον, μέτρα που αποτυπώνονται τώρα στους Οργανισμούς του κάθε Ιδρύματος είναι φύσει αδύνατον να ανατραπούν πριν περάσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, γιατί εδώ δεν πρόκειται για διατάξεις που καταργούνται «με ένα άρθρο» στη Βουλή, αλλά για αλλαγές που προυποθέτουν αντικατάσταση ενός πλήθους κανόνων λειτουργίας με άλλους μέσω μιας μακρόσυρτης και χρονοβόρας διαδικασίας. Συμπέρασμα: η κυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ έχει ναρκοθετήσει το Πανεπιστήμιο και έχει δημιουργήσει συνθήκες που εγγυώνται τη μη-αλλαγή του για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμη κι αν οι μνημονιακές δυνάμεις χάσουν τις εκλογές.

Σε μια τόσο συστηματική δουλειά που έγινε από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ τα τελευταία χρόνια, απέναντι σε ένα πρόγραμμα δυσφήμησης και απαξίωσης του Πανεπιστημίου, δεν μπορεί κανείς να απαντά με «σεντόνια» καταγγελιών, ούτε με άμαζες, μελαγχολικές συνελεύσεις και «παρελάσεις» σε πόλεις και σε χωριά. Γιατί όλα αυτά, όπως και η συμμετοχή «δημοκρατικών» στα Συμβούλια Ιδρύματος, που δήθεν θα άλλαζε τους συσχετισμούς απ’ τα μέσα, δεν συνιστούν «κίνημα», αλλά μια (βολική) αυταπάτη. Η ανάγκη για έντονες, εξωστρεφείς και «παραγωγικές» παρεμβάσεις που θα ερεθίζουν τα ακαδημαικά και τα δημοκρατικά ανατανακλαστικά μέσα στο Πανεπιστήμιο και θα αποκαθιστούν την εικόνα του στο δημόσιο χώρο είναι πιο προφανής από ποτέ. Δεν εννοώ βεβαια τα κλασσικά –και εν πολλοίς ανεφάρμοστα- περί «εναλλακτικών μαθημάτων» και «χύμα στο κύμα» αμπελοφιλοσοφίας. Ίσως όμως μια συνδυασμένη και καλά εστιασμένη αντεπίθεση στη διεπιφάνεια Πανεπιστημίου - κοινωνίας, ένα άνοιγμα μιας γενικότερης συζήτησης για την «Ιδέα του Πανεπιστημίου» και –κυρίως - μια σύνδεση του ό,τι έχει απομείνει στον ελληνικό ακαδημαικό χώρο (δηλαδή, εκείνο το «άπιστο» και «σκληρό» 30%) με ανάλογες δομές και αντι-δομές που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη και την Αμερική να είχαν μια προοπτική.

Μιλώντας για αντι-δομές στο Πανεπιστήμιο, ας μη ξεχάσουμε κάτι: όσο ισχύει ακόμα αυτή η κουτσουρεμένη δημοκρατία, ό,τι δεν απαγορεύεται, επιτρέπεται. Κι ό,τι δεν είναι απόλυτα μαύρο και πεθαμένο μπορεί, ενδεχομένως, να ροδίσει όταν -και αν- τον μακρύ χειμώνα των μνημονίων διαδεχθεί η άνοιξη της παραγωγικής ανασυγκρότησης.

Αρκεί να  χουμε «παντ’ ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μας».

* Το άρθρο δημοσιεύθηκε σε μια πιο σύντομη μορφή στην εφημερίδα «Η ΑΥΓΗ» στις 10 Ιουλίου 2014