Ίδρυση Και Διάλυση Της ΕΣΣΔ

 Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Δεκεμβρίου 2024

Η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ, ίδρυση Δεκέμβριος 1922) αποτέλεσε την πρώτη απόπειρα στην ιστορία για τη δημιουργία ενός εργατικού κράτους, βασισμένου στην κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και τον κεντρικό οικονομικό σχεδιασμό. Υπήρξε ο καρπός της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917, πρώτη φορά που η εργατική τάξη, μέσω των σοβιέτ, κατέκτησε και κράτησε την πολιτική εξουσία, θέτοντας τις βάσεις για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. 69 χρόνια αργότερα, το 1991, η ΕΣΣΔ διαλύθηκε, αφήνοντας πίσω μια βαριά κληρονομιά.

Με τη συνεισφορά του Λένιν, του Τρότσκι, των Μπολσεβίκων στην επαναστατική στρατηγική, αποδείχθηκε ότι μόνο η δικτατορία του προλεταριάτου μπορούσε να δώσει απαντήσεις στον πόλεμο, στο αγροτικό και εθνικό ζήτημα, στα προβλήματα των εργαζομένων. Αυτή έπρεπε να είναι μόνο η πρώτη πράξη της παγκόσμιας επανάστασης.

Η εδραίωση της Σοβιετικής Ρωσίας δεν ήταν εύκολη. Ακολούθησε ο Εμφύλιος Πόλεμος (1918-1921) και οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, που στόχευαν στην ανατροπή της. Παρά τις τεράστιες απώλειες και την οικονομική καταστροφή, το σοβιετικό κράτος επιβίωσε, χάρη στην αποφασιστικότητα του Κόκκινου Στρατού, της ηγεσίας με επικεφαλής τους Λένιν-Τρότσκι, τη στήριξη των μαζών. Το 1922, οι σοσιαλιστικές δημοκρατίες της Ρωσίας, Ουκρανίας, Λευκορωσίας και Υπερκαυκασίας ενώθηκαν για να σχηματίσουν την ΕΣΣΔ, στη βάση της ισότιμης και εθελοντικής συνεργασία των λαών.

Μέσα από ανείπωτες θυσίες και μεγάλες αντιφάσεις, το σοβιετικό προλεταριάτο κατάφερε να μετατρέψει την ΕΣΣΔ από καθυστερημένη αγροτική χώρα σε παγκόσμια βιομηχανική υπερδύναμη. Η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε σημαντικά, ενώ η αγροτική οικονομία εκσυγχρονίστηκε με τη χρήση νέων τεχνολογιών και την ανάπτυξη συλλογικών αγροκτημάτων. Για πρώτη φορά εξαλείφθηκαν η ανεργία και ο αναλφαβητισμός, εκατομμύρια άνθρωποι απέκτησαν –παρά τις ελλείψεις– δωρεάν πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, στέγαση. Η ΕΣΣΔ υπήρξε πρωτοπόρος στην επιστημονική έρευνα, με επιτυχίες στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας και την εξερεύνηση του διαστήματος, κατακτώντας σταδιακά νέες κορυφές της τεχνολογίας.

Επιπλέον, από πολλές απόψεις, η σοβιετική κοινωνία ήταν η πιο προοδευτική σε μια σειρά από τομείς, ειδικά πριν από τη σταλινική αντεπανάσταση. Η θέση της γυναίκας βελτιώθηκε πολύ, οι γυναίκες εντάχθηκαν μαζικά στο εργατικό δυναμικό και την εκπαίδευση. Οι εθνότητες, που στο παρελθόν καταπιέζονταν από τη μεγαλορώσικη τσαρική εξουσία, αν και υφίσταντο πολλές καταπιέσεις από τον σταλινισμό, εν τούτοις μπορούσαν να συνυπάρχουν γενικά χωρίς μεγάλα προβλήματα. Αυτός ο αντίθετος πόλος, παρά το αντεπαναστατικό βάρος (εν τέλει αποφασιστικό) του σταλινικού εκφυλισμού, έδινε μια εικόνα, ένα όραμα της δυνατότητας για μια εναλλακτική κοινωνία στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα.

Παρά τα τεράστια επιτεύγματα, η ΕΣΣΔ αντιμετώπισε ανυπέρβλητες αντιφάσεις. Πριν το θάνατό του, ο Λένιν χαρακτήρισε το σοβιετικό κράτος ως «γραφειοκρατικά παραμορφωμένο εργατικό κράτος». Οι βάσεις της γραφειοκρατικής εξουσίας βρίσκονταν στις υλικές συνθήκες: ήττα των επαναστάσεων στην Ευρώπη, εξάντληση από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο, οικονομική καταστροφή, αποδεκατισμός των επαναστατικών στελεχών, διασκορπισμός και απογοήτευση της εργατικής τάξης, που για να επιβιώσει αποτραβήχτηκε από τη συμμετοχή στα σοβιέτ.

Με επικεφαλής τον Στάλιν, η γραφειοκρατική κάστα σταδιακά εξασφαλίζει την πλήρη πολιτική ηγεμονία. Στο ίδιο το μπολσεβίκικο κόμμα, εξοντώνει τη γενιά των επαναστατών του 1917 (το 70% της Κεντρικής Επιτροπής εκκαθαρίστηκε). Με τις Δίκες της Μόσχας, περίπου 3,8 εκ. άνθρωποι καταδικάστηκαν για «αντεπαναστατική δράση» και 790.000 εκτελέστηκαν. Εξουδετέρωσε οποιαδήποτε φωνή αντιπολίτευσης με φυλακίσεις, εξορίες, λασπολογίες, δολοφονίες – όπως του εξόριστου Λ. Τρότσκι το 1940. Επέβαλλε ένα καθεστώς τρομοκρατίας και προπαγάνδας.

Η διαστρέβλωση των αρχών του μαρξισμού και του λενινισμού, όπως εκφράστηκε μέσω της θεωρίας του «σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα», αποξένωσε και απομόνωσε τη Σοβιετική Ένωση από το διεθνές εργατικό κίνημα. Ανάμεσα στις προδοτικές πολιτικές της Μόσχας ήταν: 1. Το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ με τη ναζιστική Γερμανία για να «προετοιμαστεί» ο Κόκκινος Στρατός (είχε εκτελεστεί το 90% των αξιωματικών του!) για τον Β΄ΠΠ. 2. Η επιβολή των «λαϊκών μετώπων» και το θάψιμο επαναστάσεων (Ισπανία, Ελλάδα κ.ά.), που συνεχίστηκε μεταπολεμικά. 3. Η καταστολή των αντιγραφειοκρατικών εξεγέρσεων και επαναστάσεων (Ουγγαρία 1956, Άνοιξη της Πράγας 1968, Πολωνία).

Η δεκαετία του 1980 σηματοδότησε την αρχή του τέλους. Ήδη από το 1960, η οικονομία βάλτωνε, λόγω της έλλειψης πολιτικής/εργατικής δημοκρατίας, της αποξένωσης του προλεταριάτου από τον σοσιαλιστικό στόχο, το μπλοκάρισμα και την υπονόμευση αυτού του στόχου από τα γραφειοκρατικά προνόμια και αυθαιρεσίες. Οι κοινωνικές και πολιτικές αντιφάσεις ολοένα εντείνονταν. Με την ηγεσία Γκορμπατσόφ το 1985, οι μεταρρυθμίσεις της Περεστρόικα (αναδόμηση) και Γκλάσνοστ (διαφάνεια) κατέληξαν να επιταχύνουν την αποσύνθεση του καθεστώτος. Όπως σωστά είχε προβλέψει ο Τρότσκι, η γραφειοκρατία δεν μπορούσε να αυτο-μεταρρυθμιστεί: είτε θα ανατρεπόταν από μια πολιτική επανάσταση (που θα προχωρούσε στη βάση της εθνικοποιημένης οικονομίας, βασικής κατάκτησης του Οκτώβρη) είτε θα επιδίωκε να γίνει η ίδια άρχουσα τάξη παλινορθώντας τον καπιταλισμό.

Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 και ένα αποτυχημένο πραξικόπημα-οπερέτα τον Αύγουστο του 1991, ο Γέλτσιν, εκπροσωπώντας ανοιχτά τις φιλοκαπιταλιστικές τάσεις, προώθησε τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Στις 25 Δεκεμβρίου 1991, η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο κατέβηκε από το Κρεμλίνο. Η κατάρρευση ήταν λογική κατάληξη των αντιφάσεων, του βάρους του οικονομικού-στρατιωτικού ανταγωνισμού με τους ιμπεριαλιστές, της οικονομικής στασιμότητας, του κοινωνικού αδιεξόδου λόγω της έλλειψης δημοκρατικών ελευθεριών / εργατικής δημοκρατίας.

Η καπιταλιστική παλινόρθωση συνοδεύτηκε από ακραίο νεοφιλελευθερισμό, ιδιωτικοποιήσεις, λεηλασία του κοινωνικού πλούτου από τους πρώην γραφειοκράτες που έγιναν «ολιγάρχες». Οι οικονομίες των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών κατέρρευσαν, η ανεργία αυξήθηκε, εκατομμύρια άνθρωποι βυθίστηκαν στη φτώχεια. Το προσδόκιμο ζωής μειώθηκε δραματικά και οι ανισότητες διευρύνθηκαν.

Η διάλυση της ΕΣΣΔ είχε βαθύτατες συνέπειες. Άφησε τις ΗΠΑ μοναδική παγκόσμια υπερδύναμη, έδωσε το προβάδισμα στον καπιταλισμό ως κυρίαρχο σύστημα. Η επικράτηση των δογμάτων περί ΤΙΝΑ (δεν υπάρχει εναλλακτική) και «τέλους της ιστορίας», η δυσφήμιση του σοσιαλισμού από τον σταλινισμό, σκόρπισε ιστορική σύγχυση στο εργατικό κίνημα και την πρωτοπορία. Αυτό επέτρεψε τις ακραίες νεοφιλελεύθερες επιθέσεις και την πορεία των ιμπεριαλιστών, παλιών και νέων, προς τον παγκόσμιο πόλεμο.

 

Πηγή : ΟΚΔΕ