Ο Σωτήρης Πέτρουλας, η ΠΑΝΔΗΚ Kαι H Aριστερή Διαφωνία Στη Νεολαία Της Αριστεράς Στα 1962-67

του Γιώργου Αλεξάτου

Η επέτειος της δολοφονίας του Σωτήρη Πέτρουλα έδωσε την αφορμή να γραφτούν διάφορα σχόλια και να γίνουν κάμποσες αναφορές στη μνήμη του, αλλά και στο νεολαιίστικο κίνημα των τελευταίων προδικτατορικών χρόνων, στην Αριστερά της εποχής κ.λπ., πολλά από τα οποία υποκρύπτουν είτε άγνοια είτε υποβάθμιση ή και -σκόπιμη ή μη- αποσιώπηση ιστορικών στοιχείων που χωρίς αυτά δεν είναι δυνατή κάποια στοιχειωδώς έγκυρη αναφορά. Η άγνοια, υποβάθμιση ή αποσιώπηση εντοπίζεται, κυρίως, στη σχέση του Πέτρουλα με το οργανωμένο αριστερό νεολαιίστικο κίνημα και τον τότε φορέα του, τη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη (ΔΝΛ).

Ο Πέτρουλας, εργαζόμενος μαθητής νυχτερινού Γυμνασίου, προερχόμενος από οικογένεια αριστερών αγωνιστών της Μάνης με μεγάλο αριθμό θυμάτων στα χρόνια της αντιεαμικής τρομοκρατίας, εντάσσεται στη Νεολαία ΕΔΑ και το 1962 συμμετέχει στη συγκρότηση της κίνησης Σοσιαλιστική Συνειδητοποίηση (ΣΟ.ΣΥΝ.), που λειτουργεί ως φράξια στο εσωτερικό της οργάνωσης. Η ΣΟ.ΣΥΝ., στελέχη της οποίας είναι οι Μάκης Παπούλιας, Παναγιώτης Γουλιέλμος, Γιώργος Βοϊκλής, οι μετέπειτα πανεπιστημιακοί Κώστας Βεργόπουλος, Κοσμάς Ψυχοπαίδης και Ηλίας Νικολακόπουλος, ο μετέπειτα εκδότης Γιώργος Χατζόπουλος κ.ά., συγκροτείται σε μια περίοδο κατά την οποία διαγράφονται στον ορίζοντα τα σημάδια μιας γενικευμένης κρίσης του διεθνούς και του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. 

Λίγα χρόνια μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το 1956, που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου, τροφοδοτώντας την αμφισβήτηση της ορθότητας των κατευθύνσεων που δίνονταν από το κέντρο του διεθνούς κινήματος, όπως θεωρούνταν μέχρι τότε η Μόσχα, οι κινεζικές αντιδράσεις στην υιοθέτηση της νέας στρατηγικής του «ειρηνικού δρόμου για τον σοσιαλισμό» και της «ειρηνικής συνύπαρξης» με τον ιμπεριαλισμό, συναντούσαν τη νίκη των επαναστάσεων της Κούβας και της Αλγερίας, ενώ το Ιταλικό Κ.Κ., το μεγαλύτερο Κ.Κ. της Δυτικής Ευρώπης, μετατρεπόταν σε εργαστήριο θεωρητικών και πολιτικών επεξεργασιών που απομακρύνονταν από την ορθοδοξία του σοβιετικού μαρξισμού.

Καθώς από το 1958 έχουν διαλυθεί οι παράνομες οργανώσεις του ΚΚΕ και η ΕΠΟΝ, και το σύνολο των κομμουνιστών στο εσωτερικό της χώρας εντάσσεται στην ΕΔΑ, είναι οι οργανώσεις της και ιδιαίτερα αυτές της νεολαίας της που δέχονται τους τριγμούς από τη διεθνή αναταραχή, που συμπληρώνονται και από ερωτήματα σχετικά με το ελληνικό κίνημα και την προοπτική του. Ήδη, η αντικαταστατική απομάκρυνση της καθοδήγησης Ζαχαριάδη και η πραξικοπηματική επιβολή της νέας κομματικής ηγεσίας στις Κ.Ο. των ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην ΕΣΣΔ και τις άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, και η ευθυγράμμιση του ΚΚΕ με τις νέες στρατηγικές κατευθύνσεις του ΚΚΣΕ, είχαν προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις.

Εκτός από μεγάλο μέρος των εξόριστων του Αϊ-Στράτη, η ΣΟ.ΣΥΝ. θα είναι η πρώτη απόπειρα συγκρότησης της «αριστερής διαφωνίας», που όμως θα παραμείνει μέχρι τέλους στα όρια της κριτικής, χωρίς να μπορέσει να αρθρώσει συγκροτημένη αντιπρόταση. Με σαφή αντίθεση στη σοβιετική πολιτική της «ειρηνικής συνύπαρξης» και στη στρατηγική του «ειρηνικού δρόμου» που αποδέχτηκε επίσημα το ΚΚΕ με το 8ο Συνέδριο του 1961, εντοπίζει σοβαρό πρόβλημα ιδεολογικής και θεωρητικής συγκρότησης των νέων αγωνιστών. Έχοντας καταφέρει να ελέγξει τις μαθητικές οργανώσεις Αθήνας της Ν.ΕΔΑ (κυρίως αυτές των νυχτερινών σχολείων), εκδίδει την εφημερίδα «Συνειδητή Αλλαγή», ως μαθητική, ο τίτλος της οποίας ήταν χαρακτηριστικός του προσανατολισμού της.

Επιμένοντας σ’ αυτή την κατεύθυνση, η ΣΟ.ΣΥΝ. θα αντιταχθεί το 1964 στη διάλυση της Ν.ΕΔΑ και τη συγχώνευσή της με την ευρύτερη Δημοκρατική Κίνηση Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης, εκτιμώντας πως μια οργάνωση περισσότερο χαλαρή θα συντελούσε στην ακόμη μεγαλύτερη αποσύνδεση της αγωνιζόμενης νεολαίας από την αναγκαία ιδεολογική συνειδητοποίηση. Εντούτοις, τα μέλη της θα συμμετάσχουν στη ΔΝΛ, από την ίδρυσή της τον Σεπτέμβριο 1964, αν και στη συνέχεια κάποια από τα κεντρικά στελέχη, όπως οι Παπούλιας και Χατζόπουλος, θα διαγραφούν, ενώ και ο Πέτρουλας (μέλος της καθοδήγησης των λαμπράκηδων της Εμπορικής τότε) θα δεχτεί, λίγες μέρες πριν τη δολοφονία του, προειδοποίηση διαγραφής.

Η δολοφονία του Πέτρουλα εκτιμήθηκε από τους συντρόφους του ως η κατάλληλη στιγμή για την πλήρη αυτονόμησή τους από την ΕΔΑ και τη ΔΝΛ. Έτσι, τη μέρα της κηδείας κυκλοφόρησαν χιλιάδες προκηρύξεις που ανήγγειλαν την ίδρυση της ΠΑΝΔΗΚ Σωτήρης Πέτρουλας, που διοργάνωσε την πρώτη της Συνδιάσκεψη τρεις μήνες αργότερα.

Η ΠΑΝΔΗΚ βρισκόταν σε ανοιχτό διάλογο με τις άλλες τάσεις αριστερής διαφωνίας, τόσο την κίνηση που συγκροτούνταν γύρω από το περιοδικό «Αναγέννηση», αποτελώντας την πρώτη συγκρότηση του ελλαδικού μ-λ κινήματος, όσο και με τους Φίλους Νέων Χωρών του Νίκου Ψυρούκη, που επικέντρωναν στα ζητήματα αντιιμπεριαλιστικής αλληλεγγύης και συμπαράστασης στον αγώνα του κυπριακού λαού.

Παραμένοντας κίνηση φοιτητική, με κάποια σημαντική επιρροή σε σχολές όπως η Εμπορική, η Βιομηχανική και η Πάντειος, και στους συλλόγους εργαζόμενων φοιτητών και μαθητών, κάπως πιο περιορισμένη στη Νομική κ.λπ., ουσιαστικά διαλύθηκε στα τέλη του 1966, αδυνατώντας να διαμορφώσει μια συνεκτική πρόταση που να καθιστά αναγκαία τη μετεξέλιξή της σε αυτόνομο πολιτικό φορέα.

Από τους αγωνιστές που έδρασαν στις γραμμές της, κάποιοι προώθησαν στη συνέχεια περαιτέρω την αντίληψη της αναγκαιότητας διαμόρφωσης σοσιαλιστικής συνείδησης, ως όρου για τη σταθερή συμμετοχή στο κίνημα. Ήταν αυτοί που ακολούθησαν μορφές συλλογικής δράσης ακόμη και σε ζητήματα καθημερινότητας, εξαιτίας των οποίων χαρακτηρίστηκαν –κάπως υπερβολικά- «κοινοβίτες». Με επικεφαλής τους Παναγιώτη Γουλιέλμο, Γιώργο Βοϊκλή, Νίκο Καλαποθαράκο, Κώστα Σεφέρη κ.ά., ίδρυσαν το 1974 την Κίνηση Νέοι Σοσιαλιστές, που μετεξελίχτηκε αργότερα σε Κίνημα Νέας Αριστεράς και τελικά αυτοδιαλύθηκε, με ένα μέρος των μελών της να συνεχίζει τη δράση του μέσα από την Ένωση για την Ποιότητα της Ζωής (ΕΠΟΙΖΩ).

Πηγή : tsak-giorgis.blogspot.gr