Προσεχώς / του Δημήτρη Καλτσώνη

του Δημήτρη Καλτσώνη

αν. καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ 2/4/2020

Η περιπέτεια της πανδημίας στην οποία έχει εισέλθει η ανθρωπότητα φαίνεται να οδηγεί σε μια στάση προσωρινής ανάπαυλας την τουρκική εξωτερική πολιτική. Κρέμασε όμως παράλληλα την ένδειξη “προσεχώς” για να μην αφήσει κανένα περιθώριο να πιστέψει κανείς ότι ίσως αναπροσανατολίσει την γραμμή της. Τίποτα το αξιοπερίεργο μέχρι εδώ.

Παράλληλα, διοχετεύει μέσω καναλιών της ανεπίσημης διπλωματίας ότι θα μπορούσε να αναπτυχθεί μια “διπλωματία του κορονοϊού” αντίστοιχη προς τη “διπλωματία των σεισμών”. Σύμφωνα με μια εκδοχή, η όποια αμοιβαία βοήθεια και προσέγγιση ενώπιον του κοινού προβλήματος της πανδημίας θα μπορούσε να δημιουργήσει εύφορο έδαφος για τη συζήτηση και τη συνεννόηση ανάμεσα στα δυο κράτη. Έτσι θα ήταν ίσως δυνατή, κατ’ αυτή την άποψη, η εξεύρεση λύσεων στις ελληνοτουρκικές διαφορές. Και εδώ βρίσκεται στην ουσία το αγκάθι. Οι διαφορές, δηλαδή οι πολύπλευρες διεκδικήσεις της Άγκυρας, αντί της μίας και μοναδικής που έχει να κάνει με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.

Γενικά, η διπλωματία της αλληλεγγύης, στο βαθμό που πρόκειται πράγματι για κάτι τέτοιο και όχι για καρικατούρα, θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα καλύτερο έδαφος για τις σχέσεις των δυο λαών και των δύο χωρών. Ωστόσο, ελλοχεύει δυνητικά ένας κίνδυνος, όπως έχει φανεί και από τη “διπλωματία των σεισμών”. Ο κίνδυνος συνίσταται στο ότι θα πρόκειται για μια ψευδεπίγραφη διπλωματία της αλληλεγγύης, προσδιορισμένη αυστηρά από την κυβέρνηση της Άγκυρας χωρίς τον ελάχιστο χώρο για να αναπτυχθούν οι σχέσεις ανάμεσα στους λαούς. Ακόμη χειρότερα, η δήθεν προσέγγιση θα είναι ενταγμένη σε μια στρατηγική της κυβέρνησης Ερντογάν για να ανοίξει όλη η βεντάλια των παράνομων κατά το διεθνές δίκαιο διεκδικήσεων και απαιτήσεων.

Ας μην έχουμε καμιά αυταπάτη. Η οικονομική κρίση που σοβούσε και που θα ενταθεί κατά πολύ στη διάρκεια και μετά την υγειονομική κρίση θα οδηγήσει σε τεκτονικές αναταράξεις. Το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι άδηλο. Οι αντιθέσεις της Γερμανίας με τις άλλες δυνάμεις στο εσωτερικό της ΕΕ θα οξυνθούν στο έπακρο. Θα επιχειρηθεί να φορτωθούν δυσβάσταχτα, επώδυνα βάρη στις πιο αδύναμες χώρες και στα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα. Το μέλλον των δημοκρατικών ελευθεριών και της δημοκρατίας στην ίδια την Ευρώπη είναι επίσης άδηλο, αν μάλιστα δούμε το ακραίο παράδειγμα της Ουγγαρίας του Όρμπαν.

Οι ακρότητες στη διεκδίκηση των φυσικών πόρων και των σφαιρών επιρροής θα κυριαρχήσουν τόσο στην ατζέντα των μεγάλων δυνάμεων όσο και των περιφερειακών. Το τουρκικό καθεστώς θα γίνει πιο επιθετικό, αυτό είναι βέβαιο. Αλλά είναι επίσης πιθανό να μιλήσει μια διαφορετική “γλώσσα” ο τουρκικός λαός, ίσως και οι άλλοι λαοί. Οψόμεθα.