Ούτε (ψυχικά) ασθενής ούτε κρατούμενος!

Του Ευτύχη Φυτράκη*

Ο δράστης μιας άδικης πράξης, εφόσον κριθεί ακαταλόγιστος, δεν τιμωρείται με ποινή (π.χ. φυλάκιση)· αντίθετα κηρύσσεται «αθώος» και υπόκειται σε «θεραπευτική φύλαξη», κατ’ άρθρο 69 Ποινικού Κώδικα. Πρακτικά δηλ. εγκλείεται στο ψυχιατρείο, με σκοπό να θεραπευτεί. Ωστόσο, ο θεραπευτικός και ο φυλακτικός σκοπός του μέτρου αυτού ενίοτε συγχέονται ή αλληλοσυγκρούονται. Πάντως, η φύλαξη δεν πρέπει να αποκλείει τη θεραπεία.
Ο ακαταλόγιστος έγκλειστος δεν είναι καθαρά ούτε κρατούμενος ούτε (ψυχικά) ασθενής, οπότε δεν έχει τα δικαιώματα ούτε του ενός ούτε του άλλου. Ενδεικτικά: ο (κοινός) εγκληματίας δικαιούται μια δημόσια δίκη, δικαιούται να ασκήσει έφεση, έχει σαφώς ορισμένης χρονικής διάρκειας ποινή, μπορεί να ζητήσει υφ’ όρον απόλυση, μπορεί να ζητήσει χάρη, μπορεί να λάβει τακτική ή εκπαιδευτική άδεια. Ο ακαταλόγιστος δεν δικαιούται τίποτα απ’ αυτά.

Από την άλλη: ο (κοινός) νοσηλευόμενος ψυχικά ασθενής λαμβάνει εξιτήριο, μόλις γίνει καλά ή παίρνει άδεια εξόδου, με την απλή έγκριση του ψυχιάτρου. Ο ακαταλόγιστος δεν παίρνει τίποτα απ’ αυτά. Ετσι, ο ακαταλόγιστος ψυχικά ασθενής, παρ’ ότι έχει κριθεί «αθώος», βρίσκεται σε χειρότερη θέση από τον ποινικώς καταδικασθέντα κρατούμενο στη φυλακή, αλλά και τον κοινό ασθενή του ψυχιατρείου. Ισχύει λοιπόν το παράδοξο: τόσο αθώος, σχεδόν βαριά καταδικασμένος!

Τα παραπάνω προβλήματα έχουν αναδειχθεί εδώ και πολλά χρόνια, τόσο από θεσμικούς φορείς όσο και από επιστήμονες, προτείνοντας την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα. Μέχρι τότε η ερμηνεία του νόμου πρέπει να γίνεται υπό το φως των σύγχρονων εξελίξεων, όπου πρυτανεύει το θεραπευτικό πρόταγμα και δεν αποκλείονται θεραπευτικά μέσα, όπως οι άδειες, προς χάριν της φύλαξης και μόνο. Ας γίνει σαφές: σκέτη φύλαξη σε ψυχιατρείο, χωρίς θεραπεία, δεν την ανέχεται ούτε η ψυχιατρική, ούτε το Ποινικό Δίκαιο.

*Διδάκτωρ Νομικής, δικηγόρος
 Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, «Φύλαξη ακαταλόγιστων προσώπων», 19.6.2003, Συνήγορος του Πολίτη, «Φύλαξη ποινικώς ακαταλόγιστων ασθενών σε ψυχιατρικά νοσοκομεία», 31.10.2005.

 Κ. Κοσμάτος, «Η διάρκεια του εγκλεισμού σε ψυχιατρικό κατάστημα κατά το άρ. 70 Π.Κ.», 1998, Δ. Σκαραγκάς, «Εγκληματίας ψυχασθενής. Ενας επικίνδυνος μύθος», 2002.