Γεννήθηκε στις 27 Απριλίου του 1903 στην Αδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης, γιος του Παναγιώτη Ζαχαριάδη με καταγωγή από Ρούμελη και της Ερατώ Πρωτόπαπα από τα Άδανα. Ο πατέρας του εργαζόταν υπάλληλος - πραγματογνώμονας - στο γαλλικό Μονοπώλιο Καπνού (Ρεζί) στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, κι έτσι αναγκαζόταν να μετακομίζει σε πολλές πόλεις της Αυτοκρατορίας με την οικογένειά του. Αρχικά Δημοτικό πήγε στα Σκόπια και το τέλειωσε στο επτατάξιο της Νικομήδεια, ενώ αποφοίτησε από το Γυμνάσιο της Αδριανούπολης. Από τα 15 του χρόνια αναγκάστηκε να δουλέψει στη Ρεζί στη Νικομήδεια και το 1919 ξεκινάει εργασία στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης αρχικά ως λιμενεργάτης φορτοεκφορτωτής και στη συνέχεια ως πλήρωμα σε ρυμουλκά, όπου και ήλθε σε επαφή με σοσιαλιστικούς κύκλους. Την περίοδο εκείνη 1919 - 1921 κάνει ταξίδια στη μετεπαναστατική Ρωσία όπου και εντάχθηκε στη σοσιαλιστική Διεθνή Πανεργατική Ένωση, που αποτελούνταν κυρίως από Έλληνες.
Επηρεασμένος από τις επαναστατικές εκείνες ιδεολογίες, το 1921, έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ ένα χρόνο μετά, το 1922, γίνεται μέλος και του Κόμματος των Μπολσεβίκων. Το 1923 ευρισκόμενος και πάλι στη Ρωσία -σπούδασε στο νεοϊδρυμένο τότε "KUTV", το Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο Εργαζομένων της Ανατολής· στα ρωσικά Коммунистический университет трудящихся Востока ή КУТВ).
Εγκατάσταση στην Ελλάδα
Το 1924, κατά τους διωγμούς του ελληνικού στοιχείου, η οικογένεια Ζαχαριάδη εγκαθίσταται στην Ελλάδα, περίοδο που η χώρα βρισκόταν ήδη σε έντονη πολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση. Ο Νίκος Ζαχαριάδης, έχοντας στο μεταξύ ολοκληρώσει τη φοίτησή του στο KUTV, καθοδηγούμενος και από την Κομουνιστική Διεθνή Νέων, έρχεται μυστικά στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1924 και αναλαμβάνει καθοδηγητική δουλειά στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας, την ΟΚΝΕ στην Αθήνα, όπου σύντομα έγινε γραμματέας της. Τον Σεπτέμβριο του 1924 μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη για την εκεί οργάνωση. Στη δικτατορία του Παγκάλου παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη συμμετέχοντας στην εκεί κομματική οργάνωση.
Τον Μάιο του 1926 με εντολή της Κ.Ε. του ΚΚΕ αναλαμβάνει γενικός γραμματέας της κομματικής οργάνωσης του Πειραιά και τον επόμενο χρόνο ομοίως στη κομματική οργάνωση Βόλου. Σε όλο αυτό το διάστημα (1924 - 1929) ο Νίκος Ζαχαριάδης συνελήφθη πέντε φορές δραπετεύοντας ισάριθμα. Το 1929 μάλιστα δραπέτευσε με τη βοήθεια του Θανάση Κλάρα (μετέπειτα Άρη Βελουχιώτη), όντας προφυλακισμένος ως ύποπτος για τη δολοφονία του αρχειομαρξιστή Γεωργοπαπαδάτου. Όταν η κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου έθεσε σε ισχύ τον ιδιώνυμο νόμο (N. 4229), το 1929, ο Ν. Ζαχαριάδης ήταν ο πλέον καταζητούμενος Έλληνας κομμουνιστής.
Έτσι το 1929, η ηγεσία του ΚΚΕ αποφασίζει να στείλει τον Ζαχαριάδη στη Σοβιετική Ένωση, αφενός για να χαθούν τα ίχνη του και αφετέρου για σπουδές στην Ανώτατη Κομματική Σχολή της Μόσχας.
Στην ηγεσία του ΚΚΕ
Από τη Μόσχα επιστρέφει το 1931, την περίοδο που είχε ξεσπάσει η λεγόμενη "φραξιονιστική πάλη χωρίς αρχές", όταν μετά την καταστατικά νόμιμη Έκκληση της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ), που δημοσιεύτηκε στο "Ριζοσπάστη" στις 2 και 3 Νοεμβρίου 1931 διορίζεται νέα ηγεσία, και ο ίδιος αναλαμβάνει την καθοδήγηση του ΚΚΕ. Τον Ιανουάριο του 1934, κατά την 6η Ολομέλεια του Κόμματος εκλέγεται Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ (αρχηγός), ενώ η θέση του Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής υποβαθμίζεται και την αναλαμβάνει ο Βασίλης Νεφελούδης. Έτσι η νέα ηγεσία υπό τον Ζαχαριάδη κατάφερε να επιβληθεί χωρίς ιδιαίτερες αμφισβητήσεις χάρη στη στήριξη της Κ.Δ. Παράλληλα όμως την περίοδο 1931-1936 επιτεύχθηκε σημαντική ανάπτυξη του ΚΚΕ στην αναδιοργάνωση και τη μαζικοποίησή του, σε μια περίοδο ανάπτυξης εργατικών και άλλων κοινωνικών αγώνων. Στις εκλογές του 1932 το ΚΚΕ εκλέγει 10 βουλευτές, ενώ, στις εκλογές του 1936 15 βουλευτές. Όμως στις εκλογές του 1936 ο Ζαχαριάδης αν και ήταν υποψήφιος στον Πειραιά με το Παλλαϊκό Μέτωπο, δεν κατάφερε να εκλεγεί βουλευτής.
Το Σεπτέμβριο του 1936, ένα μήνα μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του Μεταξά, συνελήφθη και φυλακίστηκε σε απομόνωση, στις φυλακές Κέρκυρας, στην "Ακτίνα Θ΄". Από την Κέρκυρα θα προσπαθήσει να καθοδηγεί το ΚΚΕ αλλά η τέλεια απομόνωση δεν θα το επιτρέψει. Στις αρχές του 1940 ο Μανιαδάκης θα μεταφέρει τον Ζαχαριάδη στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών και από εκεί θα στηρίξει την Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ, που όμως ήταν όργανο του Μανιαδάκη.
Με την εισβολή των Ιταλών, το 1940, τρεις ημέρες αργότερα, στις 31 Οκτωβρίου, κρατούμενος στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών, δημοσιεύει τη γνωστή ανοικτή επιστολή προς τον ελληνικό λαό, με την οποία τον καλούσε να αντισταθεί τονίζοντας μεταξύ άλλων:
"Ο Λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο απελευθερωτικό ενάντια στο Φασισμό του Μουσολίνι [...] Στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. [...] Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της."
Η επιστολή αυτή ήταν επόμενο να προκαλέσει σύγχυση στις γραμμές του κόμματος και τις κατευθύνσεις της Κ.Δ. Ακολούθησαν δυο ακόμη επιστολές, στις 26 Νοεμβρίου και 15 Ιανουαρίου του 1941, στις οποίες όμως εξέφραζε αντικρουόμενες θέσεις ως προς τον χαρακτήρα του πολέμου ως "ιμπεριαλιστικού". Η δικτατορία απέφυγε τη δημοσίευσή τους. Υπόψη ότι στις 10 Ιανουαρίου η Κ.Δ. καταδίκασε τη συγκεκριμένη θέση του Ζαχαριάδη.
Με την εισβολή των χιτλερικών στρατευμάτων, και την εκ μέρους τους ανάληψη της διοίκησης των φυλακών ο Ζαχαριάδης παραδίδεται στη Γκεστάπο στις 27 Απριλίου, ως ο αρχηγός του ΚΚΕ, όπου και μεταφέρεται αρχικά στο Τατόι και από εκεί αεροπορικώς στη Θεσσαλονίκη, στο Βελιγράδι και τέλος στη Βιέννη στις φυλακές "Λέζελ" όπου μετά έξι μήνες, στις 30 Νοεμβρίου του 1941 μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, όπου έμεινε κρατούμενος ως τον Μάιο του 1945. Στο Νταχάου ο Ζαχαριάδης δεν ήταν απλός κρατούμενος[εκκρεμεί παραπομπή], αλλά διορίστηκε από την διοίκηση του στρατοπέδου "κάπο" [εκκρεμεί παραπομπή] δηλαδή "υπεύθυνος θαλάμου - γραφείου", με καθήκοντα μεταφραστή και άλλων γραφικών εργασιών[εκκρεμεί παραπομπή]. Συνολικά ο Ζαχαριάδης είχε μείνει φυλακισμένος οκτώ χρόνια και οκτώ μήνες.
Αν και την Πρωτομαγιά του 1945 με έκτακτο παράρτημα ο Ριζοσπάστης πληροφορούσε τους αναγνώστες του ότι ο Ν. Ζαχαριάδης είναι ζωντανός και επιστρέφει από το Νταχάου, που σημαίνει ότι είχε προηγηθεί η απελευθέρωσή του από αγγλικές δυνάμεις, στην Ελλάδα, επέστρεψε στις 30 Μαΐου του 1945, με αγγλικό αεροπλάνο της RAF όπου και ανέλαβε και πάλι την ηγεσία Γ.Γ. του ΚΚΕ, από τον Γ. Σιάντο. Το ΚΚΕ ήταν σημαντική πολιτική δύναμη, ως αποτέλεσμα του ρόλου του στην Εθνική Αντίσταση, ενώ είχε προχωρήσει ήδη στην υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, γεγονός που είχε κλονίσει την αξιοπιστία της ηγεσίας του. Την 13η μέρα που ανέλαβε ο Ζαχαριάδης την ηγεσία και έχοντας ήδη ασκήσει έντονη κριτική στον Γ. Σιάντο για λάθη του στα Δεκεμβριανά και τη Συμφωνία της Βάρκιζας, στις 12 Ιουνίου ο Ριζοσπάστης ανακοινώνει την καταδίκη και απομόνωση του Άρη Βελουχιώτη σημειώνοντας σχετικά:
"Ο σ. Ζαχαριάδης μας ανακοίνωσε ότι η Κ.Ε. του ΚΚΕ αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήλθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοιχτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Άρη Βελουχιώτη, ή Θανάση Κλάρα, ή Μιζέρια
Ο μόνος από τα στελέχη του ΚΚΕ που διαφώνησε έμπρακτα και δημόσια με την συμφωνία της Βάρκιζας και την διάλυση του ΕΛΑΣ, παρότι αρχικά την είχε αποδεχτεί, ήταν ο Άρης Βελουχιώτης, ο οποίος ίδρυσε το Μέτωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας και τον ΕΛΑΣ-Ν με στόχο τη συνέχιση του αγώνα εναντίον των Άγγλων και της κυβέρνησης. Η 11η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ τον Απρίλη του 1945, πριν την επιστροφή Ζαχαριάδη, τον διαγράφει από το κόμμα. Στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ αποφασίζεται η δημοσιοποίηση της διαγραφής του, λίγο προτού θανατωθεί κυνηγημένος από ακροδεξιές ένοπλες ομάδες.
Ο Ζαχαριάδης διεύθυνε τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδος κατά τη διάρκεια εμφυλίου πολέμου (1946-1949). Με δήλωσή του το 1947 έθεσε ζήτημα πλήρους αποκατάστασης του "μακεδονικού λαού" ύστερα από τη νίκη του Δημοκρατικού Στρατού[1] (δήλωση που πιθανώς να ήταν κίνηση τακτικής σε μια προσπάθεια μεγαλύτερου προσεταιρισμού των σλαβομακεδόνων μαχητών του ΔΣΕ). Μετά την ήττα του ΔΣΕ τον Αύγουστο του 1949 εγκαθίσταται ως πολιτικός πρόσφυγας στο Βουκουρέστι, όπου μεταφέρθηκε η έδρα του παράνομου ΚΚΕ.
Το 1924, κατά τους διωγμούς του ελληνικού στοιχείου, η οικογένεια Ζαχαριάδη εγκαθίσταται στην Ελλάδα, περίοδο που η χώρα βρισκόταν ήδη σε έντονη πολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση. Ο Νίκος Ζαχαριάδης, έχοντας στο μεταξύ ολοκληρώσει τη φοίτησή του στο KUTV, καθοδηγούμενος και από την Κομουνιστική Διεθνή Νέων, έρχεται μυστικά στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1924 και αναλαμβάνει καθοδηγητική δουλειά στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας, την ΟΚΝΕ στην Αθήνα, όπου σύντομα έγινε γραμματέας της. Τον Σεπτέμβριο του 1924 μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη για την εκεί οργάνωση. Στη δικτατορία του Παγκάλου παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη συμμετέχοντας στην εκεί κομματική οργάνωση.
Τον Μάιο του 1926 με εντολή της Κ.Ε. του ΚΚΕ αναλαμβάνει γενικός γραμματέας της κομματικής οργάνωσης του Πειραιά και τον επόμενο χρόνο ομοίως στη κομματική οργάνωση Βόλου. Σε όλο αυτό το διάστημα (1924 - 1929) ο Νίκος Ζαχαριάδης συνελήφθη πέντε φορές δραπετεύοντας ισάριθμα. Το 1929 μάλιστα δραπέτευσε με τη βοήθεια του Θανάση Κλάρα (μετέπειτα Άρη Βελουχιώτη), όντας προφυλακισμένος ως ύποπτος για τη δολοφονία του αρχειομαρξιστή Γεωργοπαπαδάτου. Όταν η κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου έθεσε σε ισχύ τον ιδιώνυμο νόμο (N. 4229), το 1929, ο Ν. Ζαχαριάδης ήταν ο πλέον καταζητούμενος Έλληνας κομμουνιστής.
Έτσι το 1929, η ηγεσία του ΚΚΕ αποφασίζει να στείλει τον Ζαχαριάδη στη Σοβιετική Ένωση, αφενός για να χαθούν τα ίχνη του και αφετέρου για σπουδές στην Ανώτατη Κομματική Σχολή της Μόσχας.
Στην ηγεσία του ΚΚΕ
Από τη Μόσχα επιστρέφει το 1931, την περίοδο που είχε ξεσπάσει η λεγόμενη "φραξιονιστική πάλη χωρίς αρχές", όταν μετά την καταστατικά νόμιμη Έκκληση της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ), που δημοσιεύτηκε στο "Ριζοσπάστη" στις 2 και 3 Νοεμβρίου 1931 διορίζεται νέα ηγεσία, και ο ίδιος αναλαμβάνει την καθοδήγηση του ΚΚΕ. Τον Ιανουάριο του 1934, κατά την 6η Ολομέλεια του Κόμματος εκλέγεται Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ (αρχηγός), ενώ η θέση του Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής υποβαθμίζεται και την αναλαμβάνει ο Βασίλης Νεφελούδης. Έτσι η νέα ηγεσία υπό τον Ζαχαριάδη κατάφερε να επιβληθεί χωρίς ιδιαίτερες αμφισβητήσεις χάρη στη στήριξη της Κ.Δ. Παράλληλα όμως την περίοδο 1931-1936 επιτεύχθηκε σημαντική ανάπτυξη του ΚΚΕ στην αναδιοργάνωση και τη μαζικοποίησή του, σε μια περίοδο ανάπτυξης εργατικών και άλλων κοινωνικών αγώνων. Στις εκλογές του 1932 το ΚΚΕ εκλέγει 10 βουλευτές, ενώ, στις εκλογές του 1936 15 βουλευτές. Όμως στις εκλογές του 1936 ο Ζαχαριάδης αν και ήταν υποψήφιος στον Πειραιά με το Παλλαϊκό Μέτωπο, δεν κατάφερε να εκλεγεί βουλευτής.
Το Σεπτέμβριο του 1936, ένα μήνα μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του Μεταξά, συνελήφθη και φυλακίστηκε σε απομόνωση, στις φυλακές Κέρκυρας, στην "Ακτίνα Θ΄". Από την Κέρκυρα θα προσπαθήσει να καθοδηγεί το ΚΚΕ αλλά η τέλεια απομόνωση δεν θα το επιτρέψει. Στις αρχές του 1940 ο Μανιαδάκης θα μεταφέρει τον Ζαχαριάδη στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών και από εκεί θα στηρίξει την Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ, που όμως ήταν όργανο του Μανιαδάκη.
Με την εισβολή των Ιταλών, το 1940, τρεις ημέρες αργότερα, στις 31 Οκτωβρίου, κρατούμενος στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών, δημοσιεύει τη γνωστή ανοικτή επιστολή προς τον ελληνικό λαό, με την οποία τον καλούσε να αντισταθεί τονίζοντας μεταξύ άλλων:
"Ο Λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο απελευθερωτικό ενάντια στο Φασισμό του Μουσολίνι [...] Στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. [...] Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της."
Η επιστολή αυτή ήταν επόμενο να προκαλέσει σύγχυση στις γραμμές του κόμματος και τις κατευθύνσεις της Κ.Δ. Ακολούθησαν δυο ακόμη επιστολές, στις 26 Νοεμβρίου και 15 Ιανουαρίου του 1941, στις οποίες όμως εξέφραζε αντικρουόμενες θέσεις ως προς τον χαρακτήρα του πολέμου ως "ιμπεριαλιστικού". Η δικτατορία απέφυγε τη δημοσίευσή τους. Υπόψη ότι στις 10 Ιανουαρίου η Κ.Δ. καταδίκασε τη συγκεκριμένη θέση του Ζαχαριάδη.
Με την εισβολή των χιτλερικών στρατευμάτων, και την εκ μέρους τους ανάληψη της διοίκησης των φυλακών ο Ζαχαριάδης παραδίδεται στη Γκεστάπο στις 27 Απριλίου, ως ο αρχηγός του ΚΚΕ, όπου και μεταφέρεται αρχικά στο Τατόι και από εκεί αεροπορικώς στη Θεσσαλονίκη, στο Βελιγράδι και τέλος στη Βιέννη στις φυλακές "Λέζελ" όπου μετά έξι μήνες, στις 30 Νοεμβρίου του 1941 μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, όπου έμεινε κρατούμενος ως τον Μάιο του 1945. Στο Νταχάου ο Ζαχαριάδης δεν ήταν απλός κρατούμενος[εκκρεμεί παραπομπή], αλλά διορίστηκε από την διοίκηση του στρατοπέδου "κάπο" [εκκρεμεί παραπομπή] δηλαδή "υπεύθυνος θαλάμου - γραφείου", με καθήκοντα μεταφραστή και άλλων γραφικών εργασιών[εκκρεμεί παραπομπή]. Συνολικά ο Ζαχαριάδης είχε μείνει φυλακισμένος οκτώ χρόνια και οκτώ μήνες.
Αν και την Πρωτομαγιά του 1945 με έκτακτο παράρτημα ο Ριζοσπάστης πληροφορούσε τους αναγνώστες του ότι ο Ν. Ζαχαριάδης είναι ζωντανός και επιστρέφει από το Νταχάου, που σημαίνει ότι είχε προηγηθεί η απελευθέρωσή του από αγγλικές δυνάμεις, στην Ελλάδα, επέστρεψε στις 30 Μαΐου του 1945, με αγγλικό αεροπλάνο της RAF όπου και ανέλαβε και πάλι την ηγεσία Γ.Γ. του ΚΚΕ, από τον Γ. Σιάντο. Το ΚΚΕ ήταν σημαντική πολιτική δύναμη, ως αποτέλεσμα του ρόλου του στην Εθνική Αντίσταση, ενώ είχε προχωρήσει ήδη στην υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, γεγονός που είχε κλονίσει την αξιοπιστία της ηγεσίας του. Την 13η μέρα που ανέλαβε ο Ζαχαριάδης την ηγεσία και έχοντας ήδη ασκήσει έντονη κριτική στον Γ. Σιάντο για λάθη του στα Δεκεμβριανά και τη Συμφωνία της Βάρκιζας, στις 12 Ιουνίου ο Ριζοσπάστης ανακοινώνει την καταδίκη και απομόνωση του Άρη Βελουχιώτη σημειώνοντας σχετικά:
"Ο σ. Ζαχαριάδης μας ανακοίνωσε ότι η Κ.Ε. του ΚΚΕ αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήλθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοιχτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Άρη Βελουχιώτη, ή Θανάση Κλάρα, ή Μιζέρια
Ο μόνος από τα στελέχη του ΚΚΕ που διαφώνησε έμπρακτα και δημόσια με την συμφωνία της Βάρκιζας και την διάλυση του ΕΛΑΣ, παρότι αρχικά την είχε αποδεχτεί, ήταν ο Άρης Βελουχιώτης, ο οποίος ίδρυσε το Μέτωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας και τον ΕΛΑΣ-Ν με στόχο τη συνέχιση του αγώνα εναντίον των Άγγλων και της κυβέρνησης. Η 11η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ τον Απρίλη του 1945, πριν την επιστροφή Ζαχαριάδη, τον διαγράφει από το κόμμα. Στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ αποφασίζεται η δημοσιοποίηση της διαγραφής του, λίγο προτού θανατωθεί κυνηγημένος από ακροδεξιές ένοπλες ομάδες.
Ο Ζαχαριάδης διεύθυνε τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδος κατά τη διάρκεια εμφυλίου πολέμου (1946-1949). Με δήλωσή του το 1947 έθεσε ζήτημα πλήρους αποκατάστασης του "μακεδονικού λαού" ύστερα από τη νίκη του Δημοκρατικού Στρατού[1] (δήλωση που πιθανώς να ήταν κίνηση τακτικής σε μια προσπάθεια μεγαλύτερου προσεταιρισμού των σλαβομακεδόνων μαχητών του ΔΣΕ). Μετά την ήττα του ΔΣΕ τον Αύγουστο του 1949 εγκαθίσταται ως πολιτικός πρόσφυγας στο Βουκουρέστι, όπου μεταφέρθηκε η έδρα του παράνομου ΚΚΕ.
Μετά τον εμφύλιο πόλεμο
Το 1956, ως αποτέλεσμα της αποσταλινοποίησης, μετά από αντικαταστατική παρέμβαση του Σοβιετικού και άλλων Κομμουνιστικών και Εργατικών κομμάτων της Ανατολικής Ευρώπης στην 6η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ και της ΚΕΕ του ΚΚΕ, καθαιρείται από την ηγεσία του ΚΚΕ ως «σεχταριστής» παρότι μόλις τρεις εβδομάδες προηγουμένως η Αριστερά είχε κοινή κάθοδο στις εκλογές του 1956 με το Κέντρο. Ακολουθούν οι διαγραφές της πλειοψηφίας των μελών του ΚΚΕ και του ίδιου του Ζαχαριάδη την επόμενη χρονιά, στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, με την προσθήκη της κατηγορίας του «υπόπτου προδοσίας».
Εξορίστηκε αρχικά στο Μποροβίτσι, της ΕΣΣΔ, κοντά στο Νόβγκοροντ όπου μέχρι το 1962 εργάστηκε σε δασική επιχείρηση, συνεχίζοντας την πολιτική του δραστηριότητα και τις επαφές με τα διαγραμμένα μέλη του ΚΚΕ. Τότε ζητάει από την Ελληνική Πρεσβεία στη Μόσχα να γυρίσει στην Ελλάδα για να αναλάβει την ευθύνη της πολιτικής του ΚΚΕ κατά τον εμφύλιο πόλεμο[2], αλλά εκτοπίζεται στο Σουργκούτ της Σιβηρίας. Ο Αχιλέας Παπαϊωάννου, σημαίνον στέλεχος τότε των διαγραμμένων Κομματικών Οργανώσεων που συλλήβδην διαγράφτηκαν με την 6η Ολομέλεια, αναφέρει ότι μεσολάβησε και εξορία του στη Γιακουτία, κοντά στο Βερίγγειο Πορθμό, δίπλα στο Βόρειο Πόλο.
Στο Σουργκούτ ο Ζαχαριάδης, ζώντας με το ψευδώνυμο Νικολάι Νικολάγιεβιτς Νικολάγιεφ, προβαίνει σε 3 απεργίες πείνας ζητώντας την αποκατάσταση της φήμης του και την απελευθέρωσή του. Η επικοινωνία του πλέον με τις διαγραμμένες Κομματικές Οργανώσεις (οι οποίες συνέχισαν τη δράση τους) γίνεται δυσκολότερη, σε βαθμό που διάφορα γράμματά του να θεωρούνται παραποιημένα από την KGB, καθώς διασπούσαν τους οπαδούς του για ιδεολογικά ζητήματα, όπως το ρόλο της Κίνας και του Μάο Τσετούνγκ, μολονότι επί ηγεσίας Ζαχαριάδη εκδίδονταν τακτικά άρθρα και μπροσούρες του Μάο Τσε Τουνγκ. Την 1η Αυγούστου του 1973 ανακοινώνεται από την ΚΕ του ΚΚΕ ότι ο Ζαχαριάδης πέθανε από καρδιολογικά αίτια. Το 1989 ανακοινώνεται νέα εκδοχή θανάτου του: η αυτοκτονία, ενώ δίνεται στη δημοσιότητα από τους δεσμώτες του επιστολή που αποδίδεται στο Ζαχαριάδη και με την οποία φέρεται να απειλεί να αυτοκτονήσει. Η σωρός του Νίκου Ζαχαριάδη μεταφέρθηκε στην Ελλάδα το 1991, με πρωτοβουλία της ΚΕ του ΚΚΕ.
Το 1956, ως αποτέλεσμα της αποσταλινοποίησης, μετά από αντικαταστατική παρέμβαση του Σοβιετικού και άλλων Κομμουνιστικών και Εργατικών κομμάτων της Ανατολικής Ευρώπης στην 6η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ και της ΚΕΕ του ΚΚΕ, καθαιρείται από την ηγεσία του ΚΚΕ ως «σεχταριστής» παρότι μόλις τρεις εβδομάδες προηγουμένως η Αριστερά είχε κοινή κάθοδο στις εκλογές του 1956 με το Κέντρο. Ακολουθούν οι διαγραφές της πλειοψηφίας των μελών του ΚΚΕ και του ίδιου του Ζαχαριάδη την επόμενη χρονιά, στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, με την προσθήκη της κατηγορίας του «υπόπτου προδοσίας».
Εξορίστηκε αρχικά στο Μποροβίτσι, της ΕΣΣΔ, κοντά στο Νόβγκοροντ όπου μέχρι το 1962 εργάστηκε σε δασική επιχείρηση, συνεχίζοντας την πολιτική του δραστηριότητα και τις επαφές με τα διαγραμμένα μέλη του ΚΚΕ. Τότε ζητάει από την Ελληνική Πρεσβεία στη Μόσχα να γυρίσει στην Ελλάδα για να αναλάβει την ευθύνη της πολιτικής του ΚΚΕ κατά τον εμφύλιο πόλεμο[2], αλλά εκτοπίζεται στο Σουργκούτ της Σιβηρίας. Ο Αχιλέας Παπαϊωάννου, σημαίνον στέλεχος τότε των διαγραμμένων Κομματικών Οργανώσεων που συλλήβδην διαγράφτηκαν με την 6η Ολομέλεια, αναφέρει ότι μεσολάβησε και εξορία του στη Γιακουτία, κοντά στο Βερίγγειο Πορθμό, δίπλα στο Βόρειο Πόλο.
Στο Σουργκούτ ο Ζαχαριάδης, ζώντας με το ψευδώνυμο Νικολάι Νικολάγιεβιτς Νικολάγιεφ, προβαίνει σε 3 απεργίες πείνας ζητώντας την αποκατάσταση της φήμης του και την απελευθέρωσή του. Η επικοινωνία του πλέον με τις διαγραμμένες Κομματικές Οργανώσεις (οι οποίες συνέχισαν τη δράση τους) γίνεται δυσκολότερη, σε βαθμό που διάφορα γράμματά του να θεωρούνται παραποιημένα από την KGB, καθώς διασπούσαν τους οπαδούς του για ιδεολογικά ζητήματα, όπως το ρόλο της Κίνας και του Μάο Τσετούνγκ, μολονότι επί ηγεσίας Ζαχαριάδη εκδίδονταν τακτικά άρθρα και μπροσούρες του Μάο Τσε Τουνγκ. Την 1η Αυγούστου του 1973 ανακοινώνεται από την ΚΕ του ΚΚΕ ότι ο Ζαχαριάδης πέθανε από καρδιολογικά αίτια. Το 1989 ανακοινώνεται νέα εκδοχή θανάτου του: η αυτοκτονία, ενώ δίνεται στη δημοσιότητα από τους δεσμώτες του επιστολή που αποδίδεται στο Ζαχαριάδη και με την οποία φέρεται να απειλεί να αυτοκτονήσει. Η σωρός του Νίκου Ζαχαριάδη μεταφέρθηκε στην Ελλάδα το 1991, με πρωτοβουλία της ΚΕ του ΚΚΕ.
Κομματική αποκατάσταση
Με την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ που έγινε τον Ιούλιο του 2011 με θέμα την ιστορία του Κόμματος για την περίοδο 1949-1968 ο ιστορικός γραμματέας του ΚΚΕ αποκαθίσταται και επίσημα. Εκδήλωση για την παρουσίαση της Απόφασης της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ (16 Ιούλη 2011) και για την αποκατάσταση του Νίκου Ζαχαριάδη πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 2 Οκτώβρη 2011, στις 11:30 το πρωί στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Η κομματική αποκατάσταση του ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ έγινε 54 χρόνια μετά την διαγραφή του, με απόφαση της κεντρικής επιτροπής. Η απόφαση αυτή αναιρεί τις προηγούμενες αποφάσεις του κόμματος που τον διέγραψαν με τους χαρακτηρισμούς «πράκτορας του ταξικού εχθρού», «εχθρός του Κόμματος και του Λαού».
Με την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ που έγινε τον Ιούλιο του 2011 με θέμα την ιστορία του Κόμματος για την περίοδο 1949-1968 ο ιστορικός γραμματέας του ΚΚΕ αποκαθίσταται και επίσημα. Εκδήλωση για την παρουσίαση της Απόφασης της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ (16 Ιούλη 2011) και για την αποκατάσταση του Νίκου Ζαχαριάδη πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 2 Οκτώβρη 2011, στις 11:30 το πρωί στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Η κομματική αποκατάσταση του ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ έγινε 54 χρόνια μετά την διαγραφή του, με απόφαση της κεντρικής επιτροπής. Η απόφαση αυτή αναιρεί τις προηγούμενες αποφάσεις του κόμματος που τον διέγραψαν με τους χαρακτηρισμούς «πράκτορας του ταξικού εχθρού», «εχθρός του Κόμματος και του Λαού».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου